قاله مه ره....

[behnam5555]

قادر عبدالله زاده معروف به "قال مه‌ره" از 11 سالگی "شمشال" ‌می‌نواخت و هرگز این ساز فلزی زرد رنگ را از خودش دور نکرد .

به گزارش خبرنگار مهر،


قادر عبدالله زاده معروف به "قال مه‌ره"( یا قاله مه ره) اهل روستای "کولیجه" از توابع شهرستان "بوکان" بود ؛ او سازش را که بیش از 140 سال قدمت داشت روزها در آستین لباس کردی‌اش و شب‌ها زیر

بالشش می گذاشت و در باره این ساز می گفت :

"ما از بچگی با هم بزرگ شدیم و گاهی وقت‌ها با هم صحبت می‌‌کردیم!
او در باره خرید سازش می‌‌گفت : عاشق شِمشال سید شده بودم. چند بار رفتم پیشش و پیشنهاد خرید شِمشالش را دادم ولی قبول نکرد.

پس از مدتی مریض شد و مرد، من هم شِمشالش را از پسرش با یک رأس گوسفند که آن زمان 5 قِران قیمت داشته معاوضه کردم.
قادر عبدالله زاده هیچ‌ استادی نداشت، او می گفت ورودش به عالم هنر از یک خواب شروع شده است ؛"...

فصل پاییز بود. بچه بودم. مهمانی یکی از فامیل‌‌هایم دعوت شده بودیم. برادرم و دو نفر دیگر از بستگانم شِمشال می‌زدند.
می‌خواستم شِمشال بزنم ولی مثل آنها نمی‌‌توانستم.
آنها هم مرا بیرون کردند و من هم گریه کنان به سمت خانه گِلی‌مان دویدم و تا آنجایی که ‌توانستم گریه کردم و همانجا خوابم برد.

یک نفر آمد به خوابم و گفت :


عبدالقادر، عبدالقادر، پاشو، از بس گریه کردی حوصله خدا رو هم سر بردی، برو و شِمشال بزن. وقتی از خواب بیدار شدم، شروع کردم به نواختن شِمشال.
دیگر قادر دیروز نبودم و کسی حریف من نبود..."
خانه یک طبقه قاله مه‌ره در کوچه‌ای بُن بست و خاکی در حاشیه شهر بوکان قرار داشت. وی هر روز صبح ساعت 9 با عصایی که در دست داشت به خیابان "کهنه" شهر که جنوبی‌ترین شهر استان آذربایجان غربی است، می‌‌رفت و تا ظهر به گشت زنی در خیابان‌های اطراف خانه‌اش می‌پرداخت و شِمشال می‌‌زد.

عصر‌ها نیز به قهوه خانه‌های "ملا عباس"، "ره‌حمانه چوُر" و "حاجی محمد" که در میدان کوچکی که در آن گندم و جو خرید و فروش می ‌کنند، می‌رفت و برای مردمی که اکثرشان بیشتر از 50 سال سن داشتند، ساز می‌زد.

قاله مه‌ره در دوران نوجوانی و جوانی چوپان بود ولی بقیه عمرش را برای مردم کوچه و بازار شِمشال زده است و تنها راه کسب درآمدش هم نی زنی بود و از این راه امرار معاش می‌کرد.

او حتی روز‌های جمعه به غار "سهولان" شهر مهاباد می‌رفت تا ساز بزند .
قادردر بسیاری از مناطق کردنشین از شهرت بسیار برخوردار بود البته او تنها همدم و دوست خود را شمشالش می‌دانست و به شوخی می‌‌گفت:

همیشه با هم خوابیدیم. از بچگی با هم بزرگ شدیم. گاهی وقت‌ها با هم صحبت می‌‌کنیم و گپ می‌‌زنیم. یه حرف‌هایی می ‌زنه که آدم تعجب می‌‌کند. خیلی هم پررو شده است!

عبدالله زاده نزدیک 20 سال پیش ازدواج کرد و حاصلش دو پسر دوقلو به نام ‌های احمد و محمد است؛ پسرهایی که هیچ کدام راه پدرشان را ادامه نداده‌‌اند.

قاله مه‌ره با آنکه سواد خواندن و نوشتن نداشت، بیشتر آهنگ ‌های ترانه‌هایش را خودش درست می‌کرد و بیش از 170 "مقام" را از حفظ بود؛ مقام یا ترانه از انواع شیوه‌های موسیقی کردی است که مهم‌ ترین ویژگی آن، توجه به سوز درون، شکایت و زاری است و با موسیقی مقامی عرب، ایرانی و ترک (خاورمیانه) تفاوت زیادی دارد.

وی چند سال پیش به دعوت جلال طالبانی رئیس جمهور عراق، 20 روز به کردستان عراق سفر کرد تا در آنجا ساز بزند.

بنا به وصیت قال مه‌ره بعد از مرگش، شِمشالش که او بیش از 80 سال است با آن زندگی کرده، به موزه شهر اربیل در کردستان عراق هدیه داده می‌شود.

چون قديمي بوده و از نياکانان کرد بر جاي مانده و به دست قاله رسيده است و قدمت آن به حدود 150 سال قبل مي‌رسد.

[زکریا فتاحی]

کاک قادر عبدالله‌زاده، ملقب به‌ «قاله ‌مه‌ره»، یکی از نوازندگان مشهور شمشال (نوعی نی سنتی) در کردستان و اهل روستای کولیجه بوکان است. او در بیش از ۲۰ کشور جهان به اجرای موسیقی پرداخته و یکی از بزرگترین نوازندگان مقامی ایران است.
کاک قادر از خانواده‌ای فقیر در اطراف بوکان متولد شد. از کودکی به کار کشاورزی و چوپانی پرداخته است. به گفته خودش از کودکی با شمشال همدم بوده است و چون مردم دوست و به هنری که داشته علاقه زیادی داشته است هر جا و هر شهر و هر کوهساری و برای هر کسی شمشال می نواخته است. و مردم نیز بدان اهمیت میدادند و وی را مورد احترام قرار می‌دادند. تنها راه کسب درآمدش هم نی زنی است و از این راه امرار معاش می‌کند.

سالانه از وی در مراسم زیادی دعوت می‌شود که اسامی بعضی از آنها به شرح زیر است: بمباران شیمیایی سردشت، بمباران شیمیایی حلبجه و انفال مردم کردستان عراق و رادیو تلویزیون مهاباد.کاک قادر به شمشال خود علاقه زیادی دارد و به گفته وی کسی از شمشالی که او دارد ندارد و نمی‌تواند درست کند. این شمشال را کاک قادر حدود ۳۰ سال قبل از یک سید با یک راس گوسفند معاوضه کرده است. کاک قادر می گوید بعد از مرگ من فلوتم را به موزه کردستانعراق منتقل کنید چون قدیمی و از نیا کانان کرد بر جای مانده و به دست من رسیده است و قدمت آن به ۱۵۰ سال قبل می رسد.شیوه نوازندگی این ساز هم کاملاً تحت تاثیر وضعیت جغرافیایی منطقه «کردستان» است که طبیعتی کوهستانی و پستی- بلندی‌های بسیار دارد. نوع نوازندگی این ساز کاملاً پرشور و هیجان با صداهای قوی و ضعیف مکرر و تکرارهای متوالی است.
لقب قاله مره (مرد آرام) را شیخ محمد (شیخ منطقه‌ای كه قادر در آن زندگی می‌كرد) به وی داد. او سازش را که بیش از ۱۳۰ تا ۱۴۰ سال قدمت دارد و از یك نفر خریده بود در طول زندگی از خود دورش نساخت. سازی که روزها آن را زیر آستین لباس کردیش می‌گذاشت و شب‌ها آن را زیر بالش می‌گداشت و بر بالین آن به خواب می‌رفت.

قاله مه‌ره، با آن که سواد خواندن و نوشتن نداشت اما دریایی از موسیقی غنی کردستان را در سینه‌‌اش حفظ کرده بود. او، بیشتر آهنگ‌های ترانه‌هایش را خودش ساخته‌ بود. داستان‌های عاشقانه و منظومه‌های حماسی کردستان خمیر مایه آهنگ‌‌های او هستند. وی گفته‌ است که بیش از ۱۷۰ «مقام» را حفظ کرده‌ام. گرچه تعداد بیشتری را می‌‌دانستم اما الان نمی‌‌توانم بزنم.

قاله مه‌ره در بین آهنگ‌هایی که نواخته‌ است، آهنگ «کانبی خواز» را خیلی دوست داشت. کانبی خواز، اسم مردی به نام «کانبی فَقِه وَیسه» بوده که در یک نبرد رویارو با «احمد خان نامی» ، از ارباب‌های «مراغه» هر دو به دست یکدیگر کشته می‌‌شوند. گفته می‌‌شود که این بیت را زنی به نام «خواز» که خواهر کانبی بوده، سروده است.
آوازه و شهرت زیاد قاله مه‌ره باعث شده هر‌از چند گاهی به مناسبت‌ های گوناگون و برای اجرای برنامه‌های مختلف از جمله یادواره‌ بمباران شیمیایی «سردشت» و «حلبچه»، یادبود قرباینان «اَنفال» (کشتار بیش از 180 هزار کرد به دست رژیم بعث در کردستان عراق)، بزرگداشت هفته معلم، اجرای ساز‌های محلی در کردستان ایران و عراق به مراسم‌ های مختلف دعوت شود و سفر‌هایی را به نقاط مختلف ایران داشته باشد.
سفرهایی که لوح‌ های تقدیر زیادی هم برایش به همراه داشته است كه از جمله آنها لوح برگزیده در جشنواره موسیقی نواحی ایران در كرمان بود. لوح‌ هایی که با ۸ تا از آن ‌ها که حاشیه ‌های فلزی و چوبی دارند دیوار اتاق خوابش را تزئین کرده بود.
وی دارای عناوین زیادی می باشد که بعضی عبارتند از:

• ۱۹۹۳ جایزه آلمان به بهترین و اصولی ترین نوع نی‌نوازی (وی جایزه سال ۱۹۹۳ خود را به دلیل فقر مالی نتوانست دریافت کند.)

• ۲۰۰۲جایزه ویژه انفال در سلیمانیه (پیره مرد)

• ۲۰۰۳جایزه مردم بوکان به کاک قادر

و چندین جایزه دیگر از مردم کردستان ایران و عراق
قاله مره در31 اردیبهشت 88 پس از مدتی بیماری و بر اثر سکته مغری در منزل مسكونی‌اش دار فانی را وداع گفت.

روحش شاد