عیادت بیمار

[رزیتا]

عیادت بیمار

یكی از نكته های اخلاقی و نشانه های اخلاق حسنه و حسن سلوك با مردم، عیادت بیمار است كه در شرع مقدس اسلام در این باره اصرار فراوان شده است. عیادت بیمار از حقوقی است كه مسلمانان بر یكدیگر دارند كه لازم است نسبت به ادای آن خود را موظف بدانند.
حضرت علی ـ علیه السّلام ـ از قول رسول خدا ـ صل الله علیه و آله و سلم ـ نقل می كند كه آن حضرت فرمود:
«للمسلم علی اخیه ثلاثون حقّاً لا برائه له منها الّا بالاداء اَوِ العفو یغفر زلّتَهُ و یرحم عبرته... و یعود مرضته... .»1

هر مسلمانی نسبت به مسلمان دیگر سی حق دارد كه باید آنها را انجام دهد و از این حقوق رهایی نخواهد یافت جز اینكه آنها را ادا كند و یا آنكه برادر مسلمانش از او درگذرد... و از جمله آنها این است كه هنگام بیماری از او دیدن كند... .
در حدیث دیگری می خوانیم كه معلّی بن خنیس می گوید: به امام صادق ـ علیه السّلام ـ عرض كردم: حق مسلمان بر مسلمان چیست؟
فرمود: برای او هفت حق است كه همه آن ها بر عهده برادرش واجب است و اگر چیزی از آن حقوق را ضایع كند و وظیفه‎اش را انجام ندهد از ولایت و اطاعت خدا بیرون رفته و از بندگی خدا بهره ای نبرده است. عرض كردم: قربانت گردم، آن حقوق كدام است؟ فرمود: ای معلّی! من بر تو نگرانم؛ می ترسم این حقوق را ضایع كنی و مراعات ننمایی، بدانی و عمل نكنی. عرض كردم: نیرویی جز از خدا نیست (امید آن دارم كه با كمك خداوند بتوانم به وظیفه ام عمل كنم. امام صادق ـ علیه السّلام ـ در این روایت هفت حق را برای او برشمرد و) فرمود: آسان ترین آن حقوق این است كه آنچه برای خود دوست داری برای او هم دوست داشته باشی و آنچه برای خود نمی پسندی برای او نیز نپسندی... و حق هفتم آن است كه قَسمش را ادا كنی (یعنی حقّی (كفّاره) كه به وسیله قسم بر عهده او قرار گرفته است ادا نمایی) و دعوتش را بپذیری و در هنگام بیماری از او عیادت كنی.2
همچنین در حدیث دیگری آمده است كه امام صادق ـ علیه السّلام ـ از پدران بزرگوار خود نقل كرده است كه پیامبر اكرم ـ صلی الله علیه و آله و سلم ـ فرمود:
«للمؤمن علی المؤمن سبعه حقوق واجبه من الله عزَّوجلّ... و ان یعوده فی مرضه.»3

مؤمن نسبت به مؤمن هفت حق دارد كه باید ادا كند... و یكی از آنها دیدار او در حال بیماری است.
از پیامبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله و سلم ـ نقل شده است كه فرمود:
«من حقّ المسلم علی المسلم اذا لقیه ان یسلم علیه و اذا مرض ان یعوده و اذا مات ان یشیّع جنازته.»4
حق مسلمان بر مسلمان آن است كه وقتی او را ببیند سلام كند و چون بیمار شود از او عیادت نماید و هنگامی كه بمیرد جنازه اش را تشییع كند.
هر مسلمانی نسبت به مسلمان دیگر سی حق دارد كه باید آنها را انجام دهد و از این حقوق رهایی نخواهد یافت جز اینكه آنها را ادا كند و یا آنكه برادر مسلمانش از او درگذرد... و از جمله آنها این است كه هنگام بیماری از او دیدن كند

ثواب عیادت بیمار

درباره ثواب عیادت بیمار نیز روایاتی رسیده است كه به عنوان نمونه به چند مورد اشاره می كنیم.
امام هشتم ـ علیه السّلام ـ فرمود: «ایّما مؤمن عاد اخاه فی مرضه فان كان حین یصبح شیَّعه سبعون الف ملك فاذا قعد عنده غَمَرَتْه الرّحمه و استغفروا له حتّی یمسی و ان كان مساء كان له مثل ذلك حتّی یصبح.»5
هر مؤمنی كه مؤمنی را در بیماری اش عیادت كند، اگر صبح باشد هفتاد هزار ملك او را تشییع (بدرقه و همراهی) كنند و چون نزد او بنشیند رحمت (خدا) او را فرا گیرد و تا شب برای او استغفار كنند، و اگر شب باشد همین اجر تا صبح برای او خواهد بود.


در حدیث دیگری می خوانیم كه:

رسول گرامی ـ صلّی الله علیه و آله و سلم ـ فرمود: «ایّما مؤمن عاد مریضاً خاض فی الرّحمه فاذا قعد عنده استنقع فیها فإذا عاده غدوه صلّی علیه سبعون الف ملك الی ان یمسی و ان عاده عشیّه صلّی علیه سبعون الف ملك حتّی یصبح.»6
هر مؤمنی كه به دیدار بیماری برود در رحمت خدا وارد می شود و زمانی كه نزد آن بیمار

بنشیند در رحمت خدا فرو می رود. اگر صبحگاهان به عیادت او برود هفتاد هزار فرشته تا شام او را دعا می كنند و اگر شامگاهان از وی عیادت كند تا صبح هفتاد هزار فرشته به او دعا می كنند.
در روایت دیگری از رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله و سلم ـ آمده است كه فرمود:
«اذا عاد الرّجل اخاه المسلم مشی فی خرافه الجنّه حتّی یجلس فاذا جلس غمرته الرّحمه فان كان غدوه صلّی علیه سبعون الف ملك حتّی یصبح.»7

شخصی كه به عیادت برادر مسلمان خود می رود در میان میوه های چیده شده بهشتی راه می رود و هنگامی كه نزد بیمار بنشیند رحمت خدا او را فرا می گیرد. اگر صبح به دیدن او برود تا روز دیگر هفتاد هزار فرشته بر او دعا می كنند.
مرحوم سیّد رضی نیز در این باره روایتی از رسول خدا ـ صلّی الله علیه و آله و سلم ـ نقل می كند كه فرمود:
«من عاد مریضاً لم یزل یخوض الرّحمه حتّی یجلس فاذا جلس اغتمس فیها.»8

كسی كه به عیادت بیمار می رود همیشه در میان رحمت الهی راه می رود تا بنشیند، آنگاه كه نزد بیمار نشست غرق در رحمت خدا می گردد.



عیادت بیمار وسیله روا شدن حاجت

از برخی روایات استفاده می شود كه دعا بر بالین بیمار به اجابت نزدیك تر است زیرا لطف و عنایت خاص خداوند به همراه دل های شكسته است و مؤمن بیمار از این فضیلت برخوردار می باشد:
پیامبر اكرم ـ صلّی الله علیه و آله و سلم ـ فرمود: روز قیامت خدای عزّوجلّ بنده ای از بندگان خود را ملامت می‎كند و می فرماید: ای بنده من! چه چیز تو را بازداشت از عیادت من آن هنگام كه بیمار شدم ( چرا به عیادت من نیامدی؟) عرض می كند: خدایا! تو خالق جهانی، درد و ناراحتی و مرض درباره تو معنا ندارد، تو منزّهی از اینكه مریض شوی. می فرماید: برادر مؤمن تو بیمار شد و به عیادتش نرفتی. به عزّت و جلالم سوگند، اگر به دیدنش می رفتی مرا نزد او می یافتی و هر حاجتی داشتی برمی آوردم و این به خاطر احترامی است كه بنده مؤمن نزد من دارد و من خدای رحمان و رحیمم.9
مولوی این حدیث را به نظم درآورده است با این تفاوت كه می گوید خدای متعال به حضرت موسی وحی كرد. آنگاه قسمت اول حدیث را تحت این عنوان «چرا به عیادت من نیامدی» به نظم درآورده و می گوید:

آمد از حق سوی موسی این عتیب

كــان طلـــوع مــاه تــو دیــده زجیب

مـشـرقـــت كــردم ز نــور ایــــزدی

مــن حـقــم رنــجـورگـشتـم نامدی

گــفــت سبـــحــانـا تو پاكی از زیان

این چه رمز است این بكن یارب بیان

بــاز فــرمــودش كــه در رنــجـوریم

چــون نــپـرسیــدی تـو از روی کـرم

گــفت یــارب نیست نقصانی تـو را

عــقـــل گــم شد این گره را برگشا

گــفـــت آری بـــنــده خاص گــزین

گــشــت رنـجــور او مـنم نیكو ببین

هــست مــعذوریش معذوری من

هــســت رنــجـوریـش رنجوری من

هــركه خواهد همنشینی با خدا

ا و نــشـیـنـد در حضـــور اولـــیـا10



گروه دین و اندیشه - مهدی سیف جمالی
منبع:محمد رضا مهدوی كنی - نقطه های آغاز در اخلاق عملی، ص551


[1] . بحارالانوار، چاپ بیروت، ج 71 / صفحه 236.
[2] . اصول كافی، ج 2 / صفحه 169، حدیث 2.
[3] . بحارالانوار، چاپ بیروت، ج 71، صفحه 222؛ امالی صدوق، صفحه 36، مجلس 9، حدیث 2.
[4] . مكارم الاخلاق، چاپ بیروت، صفحه 359.
[5] . همان، صفحه 361.
[6] . بحارالانوار، چاپ بیروت، ج 78 / صفحه 225.
[7] . كنزالعمّال، ج 9 / صفحه 91، حدیث 25125.
[8] . المجازات النبویّه، صفحه 250.
[9] . سفینه البحار، ج 2 / صفحات 534 و 535؛ مكارم الاخلاق، چاپ بیروت، صفحه 360، با اندكی تفاوت.
[10] . مثنوی معنوی، دفتر دوم، صفحات 300، 301.