یرقان (زردی)(Icterus و jaundice)
علت بیماری : سبب یرقان زرد پخش شدن صفرای خالص بدون عفونت در بدن است که با خون آمیخته شده که علت آن ضعف نیروی نگهدارنده کیسه صفرا یا گرفتگی در مجرای کیسه صفرا و کبد است و گاهی زیادی ترشح صفرا سبب یرقان زرد است .گاهی ورم کبد باعث میشود که به مجرای کیسه صفرا فشار وارد شود و آنرا میبندد و در نتیجه صفرا در خون باقی میماند و گاهی از گزش و نیش بعضی حیوانات گزنده این بیماری پیدا میشود
به هر حال اگر علایم صفرا ظاهر باشد(در قسمت مقالات میتوانید به مطالعه علایم صفرا بپردازید)مانند زردی چشم و بدن، رنگ پیشاب مایل به قرمزی و مدفوع شدیدا زرد و گاه مدفوع به سفیدی میگراید، علاجش نقوع مربع میباشد و اما اگر یرقان سیاه باشد سببش پخش سودا در بدن است و علامتش این است که رنگ بیمار گرفته میشود، رنگ ادرار مایل به سیاهی و مدفوع با قدری یبوست دفع میشود که در اینصورت باید ابتدا به پاکسازی سودا از بدن پرداخت و سپس با معجون سنا و حب الدند سودا را از بین برد تا کم کم رنگ بیمار طبیعی شده و آثار یرقان سودایی محو شود
علائم بیماری : نشانی یرقان زرد ، زردی چشم و بدن است و در گاهی مواقع بستر و لباسهای بیمار زرد میشود ،پیشاب بیمار مبتلا به یرقان زرد غلیظ و قرمز مایل به سیاه و مدفوعش به شدت زرد است و گاهی رنگ ادرار و مدفوع به سفیدی میگراید. این بیماری گاهی با تب و گاهی بودن تب است برای درمانش بعد از رفع سبب یعنی آماسها (ورمها) و گرفتگیها و ... باید نخست به پاکسازی پرداخت و داروهای مناسب که عبارتند از نقوع مربع ، تبد معدنی ، آب پنیر همراه با سکنجبین،سقمونیا انتیمون (البته اگر بیمار تب داشته باشد سقمونیا نباید مصرف شود) به بیمار بدهند . به این ترتیب بیماری بهبود می یابد
نام دارو : شربت راوند (شربت تصفیه خون)
خواص دارو : امراضی که مصرف شربت راوند برای درمان آنها بسیار مفید میباشد : برای درمان بسیاری از بیماریهای مربوط به کبد خواب رقتن دستها و پاها در اثر نشستن زیاد احساس حرارت زیاد در سر و دیگر قسمتهای بدن مورمور کردن دستها و پاها کبودی رنگ چهره و یا لبها رنگ چشمها، از سفیدی نرمال خود به زردی یا مایل به زردی و قهوه ای تغییر رنگ داده است. جوش و لکهای ایجاد شده بر روی صورت و بدن در اثر ضعف سیستم تصفیه خون و کبد تقویت کبد و تصفیه خون درمان قند خون (دیابت) داروی شراب الصحه مخصوص درمان قند خون چربی خون فشار خون .;کبد چرب برای درمان بیماریهای صفراوی بسیار موثر میباشد یرقان و زردی در بزرگسالان و کودکان در نوزادان علاوه بر درمان زردی، خونی که از شکم مادر در معده آنها مانده است را بیرون میکند. مکمل داروهای تقویت معده همچنین این شربت سرشار از ویتامینهای A , B , C میباشد.
غذاها و خوراکیهای مفید برای درمان
نام : سمنو
خواص : سمنو را از عصاره جوانه گندم تازه و آرد کامل گندم تهیه مى کنند. سمنو خوشمزه وشیرین است و این در حالى است که به آن هیچ نوع ماده شیرین کننده اضافه نمى کنند. علت شیرینى آن ترکیب عصاره جوانه گندم با آرد کامل است که طعم شیرین به آن مى دهد. مواد و ویتامین هاى موجود در گندم و جوانه آن ارزش غذایى فراوانى دارد. سمنو به سلامت افراد و پیشگیرى از پاره اى از بیماریها کمک مى کند. جدول زیر به بررسى مواد مفید آرد و عصاره و مقایسه آن با آرد تصفیه شده نشان مى پردازد. سمنو داراى ویتامین هاى K-E-A و گروه ویتامین هاى B12,B8, B5, B3, B1 و مواد مهم دیگر مانند: فسفر، کرومیوم، روى، سلنیوم، آهن و مس است. سمنو مغذى و انرژى زا است و بویژه براى ورزشکاران پرورش اندام بسیار مفید است. سمنو داروى طول عمر و آرامش اعصاب است. سمنو شیرافزا است از این رو هم براى مادران شیرده و هم به علت مقوى بودن براى زنان باردار بسیار مفید است. از دیگر موارد مفید درمانى سمنو مى توان به اثرات شفابخش آن در درمان سوءهاضمه، نازایى، سختى زایمان، سنگ کیسه صفرا و اختلال صفرا، پادرد، کندى ضربان قلب، ریزش مو، لاغرى، یبوست، واریس، قندخون و دیابت، رشد قد، بى خوابى عصبى، احتلام، تصلب شرائین و کلسترول، ضعف حافظه، بیماران دوره نقاهت، S.M، بهت زدگى، پرکارى تیروئید، اسکیزوفرنیا، سایکوز، فسفات در ادرار، خون ادرارى، ترمیم زخم ها، فلج مغزى، مقاومت در برابر عفونت، بهبودى زخم هاى قرنیه، بیمارى رینود، اکرودینى، کولى باسیلوز، برى برى، شارکو، هوابلعى، مخملک، کوریزاى مزمن، پیستوریازیس، ورم دستگاه تناسلى، تب برفکى، ورم میزراه، سرگیجه هاى منى پر، کم خونى هیپوکروم، آرتروز، ورم زبان همراه بار، آرتریت پا و شبیکه، پارکینسون، عوراض یائسگى، پورپورا، اسپرو، اسکروفولوس، هپاتیت، یرقان، یرقان نوزادى، کمک به ترمیم شکستگى استخوان و عقیم بودن، به عنوان غذا و کمک درمانى مفید و مؤثر است. در داخل این غذاى بهشت که تزئین بخش سفره هفت سین است، بادام هاى شیرین (سنگى) مى ریزند که نماد و مایه برکت است. این بادام ها را پس از پختن از سمنو خارج مى کنند، تعدادى از آنها را به عنوان برکت کیف پول در داخل کیف پول قرار مى دهند تا باعث فراوانى پول و ثروت گردد. بادام، حاوى ویتامین E و۱ B و مقدار فراوانى از فسفر، پتاسیم، منیزیم، کلسیم، گوگرد، سدیم، آهن، قند، مواد ازته و چربى است که به هنگام طبخ سمنو، جذب آن شده و باعث مقوى شدن بیشتر این غذا مى گردد. مصرف سمنو باعث تقویت عمومى بدن بویژه استخوان ها مى گردد و غذاى بسیار مفیدى براى زنان بویژه زنان باردار، بچه شیرده و یائسه محسوب مى شود.
نام : رزماری
خواص : رزماری، برگ و سرشاخههای گلدار خشک شدۀ گیاه Rosmarinus officinalis از خانوادۀ نعناعیان (Lamiaceae) است که حداقل دارای 1 درصد (حجم/وزن) روغن فرار میباشد (1و2). نامهای گیاه: لاتین: Rosmarinus officinalis فارسی: رزماری، رومارن عربی: اکلیل الجبل، حصالبان، حصالبان اکسیر انگلیسی: Rosemary, Common Rosemary, Moorwort, Herb of memory آلمانی: Echter Rosmarin, Anthoskraut, krankrautblatter, kranzenkrautblatter فرانسه: Romarin, Rose marine, Herbe aux couronnes, Feuilles de Rosmarin ریخت شناسی: گیاه معطر بوتهای و پایا، با شاخههای بالارونده، که ارتفاع آن به 2 متر میرسد. برگها باریک با انتهائی بدون نوک و سوزنیشکل (نازک)، گلها به رنگ سبز تیره و به ندرت صورتی یا سفیدرنگ میباشد (6و5). اندام داروئی: برگ و سرشاخههای گلدار گیاه، اندام داروئی رزماری را تشکیل میدهد (1و2). زمان جمعآوری: برگ و سرشاخههای گلدار گیاه رزماری هنگام شروع باز شدن گلها و در فصول بهار و تابستان جمعآوری میگردد (7). دامنۀ انتشار: پرورش گیاه رزماری در بیشتر نواحی ایران معمول میباشد (1). پرورشدهندگان عمدۀ گیاه رزماری را در دنیا کشورهای شمال آفریقا خصوصاً مراکش و تونس و کشورهای جنوب اروپا خصوصاً اسپانیا، فرانسه، ایتالیا، یوگسلاوی و آمریکا تشکیل میدهند. مواد متشکله: مادۀ متشکلۀ اصلی برگ و سرشاخههای گیاه رزماری را روغن فرار تشکیل میدهد فارماکوپۀ گیاهی بریتانیا میزان روغن فرار رزماری را 1% حجم در وزن ذکر کرده است، ولی میزان روغن فرار این گیاه در نقاط مختلف دنیا بین 5/0 تا 5/2 درصد گزارش شده است (2و8). عمدهترین ترکیبات موجود در روغن فرار گیاه را 1و8 ـ سینئول (1,8 - cineol)، بورنئول (Borneol)، کامفر (Campher)، بورنیل استات (Bornyl acetate)، آلفاپینن (α - pinene) و –B پینن تشکیل میدهند که بسته به شرایط جغرافیائی محل کشت گیاه، میزان و درصد هریک از این مواد متغیر میباشد (2و8). سایر ترکیبات طبیعی موجود در برگ و سرشاخههای گلدار رزماری شامل این دستهها میشود: فلاونوئیدها مانند جنکوانین (Genkwanin) و لوتئولین (Luteolin)، اسیدهای فنلی مانند اسید رزمارینیک (Rosmarinic acid)، دیترپنها، تریترپنها، تاننها، مواد تلخ، رزین، ساپونین، پروتئین، چربی، کربوهیدرات، فیبر، برخی املاح و ویتامینها. موارد استعمال: از رزماری به صورت خوراکی در درمان اضطراب، سردرد، میگرن، فشار خون، نفخ و بیاشتهائی و به صورت موضعی بعنوان مسکن موضعی در درمان دردهای عضلانی و بیماریهای روماتیسمی استفاده میشود. همچنین بعلت عطر و طعم مناسب در صنایع آرایشی ـ بهداشتی مورد استفاده قرار میگیرد (2و9). روغن رزماری یک روغن محرک است و از نظر رایحه و اثر، گرم و نافذ میباشد. اثر محرک رزماری روی سیستم اعصاب مرکزی بسیار برجسته است. مصرف رزماری چون موجب سهولت ترشح و دفع صفرا میشود از این جهت از آن در بیماریهای یرقان و نارسائی اعمال کبد استفاده بعمل میآورند. مصرف رومارن در موارد ضعف عمومی، خستگی مفرط و بیحالی بیمار در دوران نقاهت مفید تشخیص داده شده است. عوارض جانبی: مصرف داروئی موضعی گیاه و یا کاربرد فرآوردههای آرایشی ـ بهداشتی حاوی رزماری در برخی از افراد حساس، گهگاه ایجاد قرمزی پوست، درماتیت، حساسیت پوستی و حساسیت به نور ایجاد میکند (11و10). موارد احتیاط: رزماری در دوران بارداری، شیردهی و در بیماران صرعی و فشار خون بالا بهتر است بکار نرود (2و11). روغن رزماری دارای 20ـ10 درصد کافور میباشد که اگر به مقدار زیاد مصرف شود میتواند موجب تشنجات صرعمانند شود. موارد استعمال در پزشکی گذشته: در طب گذشته از رزماری به صورت خوراکی بعنوان مدر و ضدنفخ و به صورت موضعی بعنوان ضد التهاب و ضد درد استفاده میکردهاند (1). طی صدها سال از رزماری در مراقبت از پوست و مو استفاده شده و یکی از اجزاء ادکلن real و جزء اصلی آب تقطیری تهیهشده از الکل رقیق و گلهای رزماری است که نوعی مخلوط قابض گیاهی در حامل سرکۀ سیب میباشد و به پاکسازی، تقویت و سمزدائی پوست بویژه پوستهای چرب و مستعد آکنه کمک نموده و به داشتن اثرات فوقالعاده در ایجاد جوانی مشهور است. رزماری برای آبکشی موهای تیره و مالشدادن پوست سر مورد استفاده قرار میگیرد که برای تأمین سلامت موها و جلوگیری از ریزش بیش از حد آنها بویژه متعاقب بیماریها واقعاً ارزشمند است. رزماری به برگرداندن رنگ به موهای خاکستری و حتی درمان طاسی مشهور است. آثار فارماکولوژیکی: آثار ضد میکروبی گیاه و روغن فرار رزماری و تعدادی از مواد مؤثره این گیاه علیه میکروبهای زیر تأیید گردیده است (11). استافیلوکوکوس اورئوس، استافیلوکوکوس آلبوس، ویبریوکلرا، اشرشیاکلی، لاکتوباسیلوس برویس، پسودوموناس فلورسنس، رودوتورولا گلوتینیس، کورینه باکتریا. آثار آنتیاکسیدانی فراکسیونهای مختلفی از گیاه رزماری نیز در شرایط برونتنی و درونتنی بررسی و تأیید شده است. در برخی از این موارد، آثار فوق با آثار آنتیاکسیدانهای شناخته شدهای نظیر (Botylated Hydroxyanisole) BHA و (Botylated Hydroxytoluene) BHT برابری مینماید (12و15). روغن فرار رزماری اثر مشخصی بر روی عضلۀ صاف ایلئوم خوکچه هندی دارد که این اثر مربوط به بورنئول موجود در روغن فرار بوده که در شرایط آزمایشگاهی بعنوان یک آنتاگونیست استیلکولین عمل مینماید. همچنین در مطالعۀ دیگری اثر شلکنندگی روغن فرار رزماری بر روی اسفنکتر اودی (oddis sphincter) خوکچۀ هندی که قبلاً با مورفین منقبض شده بخوبی مشهود بوده است (13و11). آثار ضد التهاب، ضد کمپلمانی، آنتیاکسیدانی و آنتیگونادوتروپیک اسید رزمارینیک که یکی از مواد متشکلۀ اصلی گیاه رزماری میباشد نیز به اثبات رسیده است (11و4). بر اثر مصرف خوراکی و یا استنشاق روغن فرار گیاه رزماری در موش، تحریک فعالیت لکوموتور دیده شده است که این اثر را به 1و8 ـ سینئول مربوط میدانند. اثر مهارکنندگی عصارۀ گیاه رزماری علیه فعالیت آنزیم اوره آز و اثر فلاونوئید دیوسمین موجود در رزماری در کاهش شکنندگی مویرگی از سایر خصوصیات مهم فارماکولوژیک گیاه محسوب میشوند (11). مــراجع: 1. زرگری ع. گیاهان داروئی. تهران، انتشارات دانشگاه، 1369 (ج 4): 6 ـ 71. 3. زاهدی.ا. واژهنامۀ گیاهی. تهران: انتشارات دانشگاه 1373 : 158. 4ـ مظفریان و.ا. فرهنگ نامهای گیاهان ایران