[آريانا]

ابن عربی، سماع را به سه قسم تقسیم کرده است: اول سماع طبیعی که بوسیلهء قوای انسانی و آلات موسیقی و اصوات حسی حاصل میشود و باعث طرب و شوق ظاهری میگردد.
دوم سماع روحانی که سالک دارای نفس ملکوتی به وسیلهء آن حال و ذوق نماید و از آن در صریر، قلم صنع را بر لوح محفوظ شنود و علامت آن القاء معانی و معارف غریبه است در دل که صاحب آن را به خشوع و خضوع و رکوع و سجود وا دارد.
سوم سماع الهی است بلاواسطه و علامتش حیرت سامع است.

اشک من در رقص و دل در حال و ناله در سماع
من دریده خــــــرقهء صبر و فغــــان آورده ام

خاقاني شرواني

تا من اندر ســـــــــماع عشق آیم
مجلس عـــــــــاشــــــقان بیارایم

چون که پی گم کنم از این هستی
راه یابم به عــــــــالــــــــم مستی

همچو مســــــتان ســـماع برگیرم
نعــــــرهء شــوق دوست درگیرم

عراقي

جهان پر سماع است و مستی و شـور
ولیکن چه بیند در آیــــینه کــــــور؟

نبینی شـــــتر بر نـــوای عـــــــرب
کـــه چونش به رقص اندر آرد طرب؟

شتر را چو شور و طرب در سر است
اگـــــر آدمی را نباشــــــــد خر است

سعدي

رقص آن نبود که هــــــر زمان برخیزی
وز زیر دو پای خویش گــــــرد انگیزی

رقص آن باشد که چون در آیی به سماع
جــان دربازی وز دو جهــــــان برخیزی

مولانا