فێر بونی کوردی
مختصری راجع به چگونگی نوشتن و خواندن به زبان کردی
با مطالعه بعضی از سایتهای کردی زبان،متوجه اشتباههای بسیار املایی و انشایی خواهیم شد که متاسفانه نمی‌توان از مطالب نوشته شده بهره مناسب را برد. البته ناگفته پیداست که این غلطهای املایی بیشتر از جانب نویسندگان شرق کردستان (کردستان ایران) روی میدهد. دلیل آن هم واضح است: نبود آموزش زبان کردی در مدارس! (به همین علت این نوشتار به زبان فارسی نوشته شده است).
نوشتار زیر فقط در مورد املای صحیح و درست خواندن متون کردی می‌باشد.
در اینجا بد نیست تجربه خود را درمورد یادگیری خواندن و نوشتن به زبان کردی را بنویسم:
حدود 11-12 ساله بودم که کتاب "بۆ کوردوستان" استاد هه‌ژار را ورق می‌زدم. از فهم ساده‌ترین کلمات عاجز بودم. چشمم به بخش داخلی جلد کتاب افتاد. برادرم یا پدرم چند حرف و علامتی را نوشته بودند که کلید خواندن و تنها استاد زبان کردیم بودند. پس از دقت در آن و مقایسه با شعر و نوشته‌های کتاب، کم کم شیوه درست خواندن و به تبع آن درست نوشتن را آموختم. و اما نوشته جلد کتاب چه بود؟ در ذیل شمایی از آن نوشته را آورده‌ام:
توضیح:- <LI style="TEXT-ALIGN: justify; unicode-bidi: embed; DIRECTION: rtl; MARGIN-LEFT: 0cm; MARGIN-RIGHT: 36pt" dir=rtl class=MsoNormal>همانگونه که می‌بینید در زبان کردی، چند نوع "س"، "ز" و "ت" وجود ندارد.(البته در زبان فارسی نیز تمامی "س"ها،"ز"ها و "ت"ها فقط به یک شیوه تلفظ می‌شوند و اما بعنوان میراثی از زبان عربی، در رسم‌الخط فارسی بجا مانده‌اند) <LI style="TEXT-ALIGN: justify; unicode-bidi: embed; DIRECTION: rtl; MARGIN-LEFT: 0cm; MARGIN-RIGHT: 36pt" dir=rtl class=MsoNormal>استفاده از علامت هفت: بر روی "و"، آنرا خفیفتر کرده و صدای "O" در انگلیسی را میدهد. بر روی "ی" نیز آنرا به "E" مبدل می‌سازد. همین علامت بر روی "ل" و زیر "ر"، حروف را حلقی تر می‌کند. <LI style="TEXT-ALIGN: justify; unicode-bidi: embed; DIRECTION: rtl; MARGIN-LEFT: 0cm; MARGIN-RIGHT: 36pt" dir=rtl class=MsoNormal>مثال برای "ل" و "ڵ" : "گول" به معنی جذامی است و "گوڵ" به معنی گل. "گۆل" به معنی دریاچه و "گۆڵ" معنی چست و چالاک(گورج و گۆڵ) و گل فوتبال میدهد. <LI style="TEXT-ALIGN: justify; unicode-bidi: embed; DIRECTION: rtl; MARGIN-LEFT: 0cm; MARGIN-RIGHT: 36pt" dir=rtl class=MsoNormal>مثال برای "ر" و "ڕ" : "که‌ر" بمعنی خر است و "که‌ڕ" معنی ناشنوا را میدهد. <LI style="TEXT-ALIGN: justify; unicode-bidi: embed; DIRECTION: rtl; MARGIN-LEFT: 0cm; MARGIN-RIGHT: 36pt" dir=rtl class=MsoNormal>"ڤ" معادل حرف ”V” در زبان انگلیسی است که بیشتر در کلمات کردی شمال کاربرد دارد. مانند :"مرۆڤ" بمعنی انسان، "ئه‌ڤین" و "ڤیان" به معنی عشق. <LI style="TEXT-ALIGN: justify; unicode-bidi: embed; DIRECTION: rtl; MARGIN-LEFT: 0cm; MARGIN-RIGHT: 36pt" dir=rtl class=MsoNormal>در رسم‌الخط کردی، آنچه را که می‌نویسیم، می‌خوانیم و هر آنچه تلفظ شود، می‌نویسیم.
- رسم الخط کردی، اکثر صداها را مانند رسم‌الخط "فنیتیک" (Phonitick)در بر می‌گیرد.
به کلمات فارسی زیر با رسم‌الخط کردی توجه فرمایید:
در = ده‌ر
در (گوهر) = دۆرر (گۆهه‌ر)
اسرار = ئه‌سرار
اصرار = ئێسرار
زبان = زه‌بان
گل (گل رز)= گۆل (گۆلێ رۆز)
گل (کار گل)= گێل (کارێ گێل)
کرد (انجام داد)= که‌رد (ئه‌نجام داد)
کرد (ملت کرد) = کۆرد (مێلله‌تێ کۆرد)
کرم (کرم خاکی) = کێرم (کێرم خاکی)
کرم (بخشش) = که‌ره‌م (به‌خشێش)
برای = به‌رایێ
چگونه = چێگونێ
سرسره = سۆرسۆرێ
اکنون = ئه‌کنون
کتاب = کێتاب
امکان = ئێمکان
استاد = ئۆستاد
دور = دوور - دور
کور = کوور - کور
آسیاب = ئاسیاب
آموزش = ئاموزێش
بنویس = بێنێڤیس
رسم‌الخط = ره‌‌سمۆل خه‌ت
واگیر = ڤاگیر
کردستان = کۆردێستان
استعمارگر = ئێستێعمارگه‌ر
ملک المتکلمین = مه‌لێکۆل مۆته‌که‌للێمین
برای مطالعه قطعات کوتاه کردی، میتوانید به بخش "زاخاوی مێشک" در سایت KOORD.com (که حاوی مطالب طنز است) مراجعه فرمایید: