[امیر عباس انصاری]

فاطمه سادات مرتضوي زاده
مهندسی کشاورزی

(زهرمار)

چگونگي کنترلMS و سرطان با استفاده از سم مار


هر گرم زهر خشک مار معادل 680 بشکه نفت ارزآوري دارد

محققان موسسه واکسن و سرم سازي رازي موفق به استخراج ترکيبي از زهر مار و عقرب با نام «ICD» شده اند که رشد سلول هاي سرطاني را به ميزان 20 درصد متوقف کرده و موجب مرگ طبيعي اين سلول ها شده است.

اين ماده در واقع توده سرطاني بدخيم را به خوش خيم تبديل کرده است. دکتر عباس زارع ميرک آبادي رئيس بخش جانوران سمي و تهيه پادزهر موسسه رازي، با اعلام اين خبر به خراسان مي گويد: در حال حاضر اين آزمايش ها روي موش هاي مبتلا به سرطان ادامه دارد و تبديل اين دارو به ميکروکپسول نيز به زودي انجام خواهد شد.
وي مي افزايد: پادزهرهاي توليد شده توسط محققان ايراني از نظر کيفيت، کميت و تنوع حرف اول را در منطقه خاورميانه مي زند و قادر به رقابت با کشورهاي صاحب نام غربي در اين زمينه است. دکتر زارع مي گويد: سالانه 85هزار آمپول محتوي پادزهر مار و عقرب براي داخل و 7 تا 10 هزار آمپول براي صادرات تهيه مي شود که هر آمپول محتوي 10 سي سي پادزهر باقيمت 52 دلار صادر مي شود ولي قيمت جهاني آن 40 دلار است. به عبارتي هر10 سي سي پادزهر مار ساخت متخصصان ايراني حدود 70 ليتر نفت، ارزآوري دارد. در واقع از هر يک گرم سم خشک مار، حدود يک هزار و 500 ويال آمپول پادزهر توليد مي شود ( هر ويال معادل 10 سي سي است).

با يک محاسبه ساده مي توان به اين نتيجه رسيد که هر گرم زهر خشک مار معادل 680 بشکه نفت صادراتي مي تواند براي کشورمان ارزآوري داشته باشد.

رئيس بخش جانوران سمي و تهيه پادزهر موسسه تحقيقات واکسن و سرم سازي رازي مي گويد: بخش جانوران سمي از 40 سال پيش فعاليت خود را آغاز کرده است و پس از ساخت پادزهرهاي منووالان و تتراوالان، اکنون موفق به ساخت نوع پلي والان شده که قادر است زهر 6 نوع مار مختلف سمي خطرناک را خنثي کند. علاوه بر اين، سرم ضدعقرب زدگي که توسط متخصصان ايراني توليد شده است، در مورد سم 6 نوع عقرب موثر است.

دکتر عباس زارع ميرک آبادي مي گويد: سالانه 85 هزار آمپول محتوي پادزهر مار و عقرب توليد و به وزارت بهداشت تحويل داده مي شود و حدود 7 تا 10 هزار آمپول نيز به کشورهاي منطقه صادر مي شود. هر آمپول 10 سي سي پادزهر مار دارد که هنگام مارزدگي، بسته به شدت عوارض حتي تا 20 آمپول تزريق مي شود.

هر آمپول حاوي پادزهر به مبلغ 25 دلار به کشورهاي منطقه از جمله اردن صادر مي شود که در صورت وجود تقاضا براي پادزهر عقرب، توانايي صادرات آن هم وجود دارد.

دکتر زارع مي افزايد: هنوز پادزهر عنکبوت هاي سمي در ايران ساخته نشده است ولي محققان مرکز طرحي را براي بررسي پراکندگي عنکبوت ها ارائه کرده و تاکنون توانسته اند 60 درصد آن را به انجام برسانند. بر اين اساس 2 گونه عنکبوت سمي خطرناک مشاهده شده که بيشتر در خراسان و استان مرکزي پراکنده است.

تحقيق ها در اين زمينه باعث دستيابي به دانش توليد پادزهر سم عنکبوت در اشل آزمايشگاهي شده است که سعي بر توليد انبوه آن در سال هاي آينده داريم. زهر عنکبوت روي کودکان تاثير بيشتري نسبت به بزرگسالان دارد. بنابراين ضروري است پادزهر عنکبوت سريع ساخته شود تا طول دوره درمان کاهش پيدا کند.

رئيس بخش جانوران سمي موسسه رازي، با اشاره به تحقيق هايي که متخصصان ايراني روي سم زنبور عسل داشته اند، مي گويد در حال بررسي تاثير دوزهاي مختلف زهر زنبور عسل روي موش هاي آزمايشگاهي مبتلا به رماتيسم مفصلي هستيم.
به گفته وي، تاکنون 75 گونه مار و 23 گونه عقرب در ايران شناسايي شده است که بايد توجه داشت پادزهر هر جانور سمي مختص آن جانور است يعني نمي توان پادزهر يک گونه از مار را براي گونه اي ديگر استفاده کرد.

دکتر زارع در توضيح مراحل مختلف توليد پادزهر از سم مار مي گويد: پس از زهرگيري از مار يا عقرب، سم خشک مي شود و به صورت پودر درمي آيد.
اين پودر با ترکيبي به نام «ياور» مخلوط و با دوز کم به مدت چندين بار (6 تا 10بار) به صورت زيرجلدي به اسب تزريق مي شود. زماني که پادزهر به ميزان مناسب در خون اسب ساخته شد، خون گيري انجام و سپس پلاسماي خون اسب جداسازي مي شود. پس از تصفيه و انجام عمل هضم آنزيمي، سرم رسوب داده مي شود. بعد از انجام فرمولاسيون و رسيدن ميزان پادزهر به غلظت مورد نظر، تست ها و آزمايش هاي کنترلي متفاوتي روي آن انجام مي شود و پس از تاييد شدن تمام آزمايش ها، پادزهر بسته بندي و به وزارت بهداشت تحويل داده مي شود.

به گفته رئيس بخش جانوران سمي موسسه رازي از 10سال پيش محققان ايراني تحقيق هايي را روي سموم مختلف جانوري آغاز کرده و توانسته اند توکسين هاي موجود در سموم مختلف عقرب ها را شناسايي و خالص سازي کنند، توالي اسيدهاي آمينه و ساختمان 3 بعدي آنها را در سموم عقرب مشخص کنند و با بررسي عوارض مختلف اين زهرها روي حيوانات به نحوه تاثيرگذاري آنها پي ببرند.

علاوه براين ازسال گذشته تحقيق هاي گسترده اي را روي امکان درمان بعضي بيماري هاي لاعلاج مانندسرطان توسط پپتيدهاي پروتئيني موجود در زهر هاي مار و عقرب آغازکرده ايم وطي دستاوردي بي نظير موفق به ساخت ترکيبي از زهرهاي جانوري با عنوان«58ICD»شده ايم که در مراحل آزمايشگاهي باعث ازبين رفتن سلول هاي سرطاني ومانع رشد02درصدي آنها و همچنين مرگ طبيعي اين سلول ها شده است. دکتر زارع در تشريح برنامه هاي آ ينده مي گويد : قرار است مدل هاي حيواني بيماري MS را ايجاد و تاثير زهرمار و عقرب را روي اين بيماري بررسي کنيم.

و ي خاطرنشان مي کند : پادزهري براي افراد حساس به نيش زنبور درکشور ساخته نشده است ولي اين افراد مي توانند پس از گزيدگ يتوسط زنبور تارسيدن به پزشک از داروهاي ضدحساسيت مانند آنتي هيستامين استفاده کنند . البته استفاده از اين داروها ، مراجعه به پزشک را منتفي نمي کند.

دکتراميرجلالي ،استاديار گروه فارماکولوژي و سم شناسي دانشگاه جندي شاپور اهواز نيز در گفتگو با خراسان اعلام کرد :متخصصان دانشگاه جندي شاپور اهواز،طي تحقيق هايي روي سم عقرب جرار ه موفق به جداسازي بخش فعال بيولوژيک سم عقرب به نامOD1 و2نوع توکسين اختصاصي با نام هاي ODK1 و ODK2 از اين عقرب شدند. در تحقيق هاي انجام شده توسط محققان ايراني مشخص شد ODK2 يک سم اختصاصي موثر روي کانال پتاسيم «03/1KV» مي باشد. اين کانال در بروز بيماري MS نقش اثبات شده اي دارد (MSنوعي بيماري خود ايمني است) و با توجه به يافته هاي محققان ايراني مبني بر اينکه ODK2 نقش کنترلي روي اين کانال دارد، بنابراين ميتواندبيماري MSرا نيز به نحو يموثر کنترل کند و اين مسئله مي تواند پايه آزمايش هايي در مورد بيماري MS و تاثير اين سم در بهبود آن باشد. اين سم در واقع اولين سم اختصاصي وابسته به کانال 3 ولتاژ پتاسيمي است. وي افزود : تاکنون 3 مقاله در مورد عقرب جراره در مجله هاي معتبر بين المللي به چاپ رسيده است.

دويچه‌وله آلمان: معمولا انسان‌ها از مار مي‌ترسند و در بسياري از فرهنگ‌ها افسانه‌هاي باور نکردني درباره مارها نقل مي‌شود، اما استفاده پزشکي و کسب دارو از سم مار به گونه‌اي صنعتي در سال‌هاي اخير داستاني تازه است.

با وجود تعدد انواع مار در جهان، فقط ? ??درصد از مارها، سمي هستند که معمولا با وجود نشانه‌هايي از قبيل دم نازک و وجود دو دندان تيز توخالي که در ابتدايش سوراخي دارد شناسايي مي‌شوند و بقيه مارها غيرسمي هستند.

همچنين از اين ? ??درصد مارهاي سمي، فقط ? ??درصد آنها قادر هستند با زهرشان انسان را از پا درآورند.

يک شرکت داروسازي در آلمان، در مزرعه‌اي ويژه نگهداري و پرورش مارهاي زنگي و سمي مشغول است.”رولف کرويتس” مسوول مزرعه مارهايي است که بيش از ? ???مار سمي نگهداري مي‌شود و اين مزرعه متعلق به شرکت داروسازي “نورد مارک” و در نزديکي هامبورگ است.
بيشتر مارهاي سمي، از نوع مارهاي زنگي ازکشور مالزي هستند. طول اين نوع مارها به ? ??تا ? ??سانتيمتر مي‌رسد و پوستشان داراي رنگ‌هاي سياه و قهوه‌اي است و خوراک اصلي مارها موش است.

يک موش زنده خوراک يک مار براي ? ??روز مي‌باشد و مارها به‌طور جداگانه در جعبه‌هاي بزرگ پلاستيکي نگهداري مي‌شوند. در طول روزها، مارها با آرامشي بي‌نظير در جعبه خود چنبر مي‌زنند، اما نزديک شدن به اين مارها مي‌تواند عواقب ناگواري به همراه داشته باشد.
کرويتس درباره تاثيرات سم مار در بدن انسان گفت : “اين سم در آغاز ورود به بدن انسان بافت‌ها را ازبين مي‌برد و باعث نابودي شريانها مي‌شود که در مواردي منجر به از دست دادن و يا فلج شدن عضو گزيده شده مي‌شود.” مطالعه بر روي اثرات شفا بخش سم‌ها در اين شرکت داروسازي متخصصان بر اين باورند که سم مارها اثرات شفابخش نيز دارد.

به‌طور مشخص به عنوان داروهاي اوليه در سکته‌هاي مغزي و قلبي مي‌توان از آن استفاده کرد. در اينگونه حملات که با انسداد شريان‌ها و لخته شدن خون مواجه است ، خون به مغز نمي‌رسد و بخشي از سلول‌ها براي هميشه از بين مي‌روند.
دقيقا در چنين مواردي بايد ماده سمي به دست آمده از مارها به نام “آنکرود” (? (Ancrodبه کار گرفته شود که اين ماده سبب رقيق شدن سريع خون مي‌شود.
“مانفرد کورفورست” مسوول توليد داروهاي بيولوژيک درباره تاثير اين ماده گفت : “لختگي خون از اين طريق مي‌تواند برطرف شود و پس از حمله مغزي غلظت خون بالا مي‌رود و با استفاده از اين ماده مي‌توان آن را دوباره رقيق ساخت و حال خون رقيق شده قادر به شتسشوي بخش‌هايي است که پيش از آن ورود خون بدان‌ها ناممکن بود.”
در صورت استفاده از اين ماده موثر تا شش ساعت پس از حمله مغزي مي‌توان اميدوار بود که از ضايعات احتمالي مغزي جلوگيري به‌عمل آيد.
در زمان حاضر نتايج دو پژوهش در دست است. يکي در آمريکا که نتيجه آن موفقيت آميز بوده است و ديگري در اروپا که به لحاظ آماري نمي‌تواند تاثير اين ماده را در همه جا نشان دهد.
اين ماده موثر در اروپا تاکنون مجوز رسمي دريافت نکرده است. شرکت داروسازي نوردمارک در آلمان بر اين عقيده است که در آزمايشات آنها بيماراني شرکت داشته‌اند که نوع بيماري آنها بسيار خطرناک بوده‌اند و اين افراد بر نتايج آماري تاثير منفي گذاشته‌اند.
در زمان حاضر اين شرکت داروسازي با شريک خود در آمريکا در صدد ترتيب آزمايشي با يکهزاربيمار است.