شب ادراری - راهنمای برخورد با شب ادراری کودک
شب ادراری - راهنمای برخورد با شب ادراری کودک
با وجود آنكه 5 سال دارد، هنوز تقریبا هر شب رختخوابش را خیس می كند.
به طور معمول گرچه در سن 3 تا 4 سالگی، كودكان می آموزند كه شب‌ها ادارار خود را كنترل كنند، اما شب ادراری تا سن 6 و حتی گاهی تا 7 سالگی امری طبیعی است.
در 5 سالگی 15 درصد كودكان و در 6 سالگی 10 درصد مبتلا به شب‌ادراری‌اند كه 60 درصد آنها را نیز پسرها تشكیل می دهند.
دلایل پزشكی نادر است
بعضی كودكان از ابتدای تولد تا سن خاصی قادر به كنترل ادرار و مدفوع خود نیستند و به ویژه شب‌ها مدام رختخوابشان را كثیف می كنند. این كودكان مبتلا به “شب ادراری ابتدایی”هستند.
احتمال بروز ناراحتی‌های دستگاه مجاری ادرار در كودكان نادر است، به همین علت، انجام دادن آزمایش‌های اورولوژی كار بیهوده‌ای است.
از جمله دلایل پزشكی رایج شب ادراری، ناقصی و نابالغی مثانه و مشكلات مربوط به خواب است.
در نمونه اول، مثانه بدون هیچ دلیلی حتی زمان‌هایی كه كاملاً پر نیست، منقبض می شود و در طول روز، مدام كودك را به دستشویی می كشاند و در طول شب نیز موجب شب ادراری می شود.
در مورد دوم، خواب به قدری عمیق است كه شخص متوجه فرمان مغز برای دستشویی رفتن نمی شود. در این افراد، تقریباً خواب سبك وجود ندارد و خواب عمیق جای آن را گرفته است.
برای دارو دادن هنوز خیلی زود است
شما مخالف دارو دادن به كودكتان هستید؟ حق دارید.
دادن دارو به كودك کمتر از 6 یا 7 سال كار بیهوده و اشتباهی است. شب ادراری یك نوع بیماری نیست در نتیجه نیازی به دارو ندارد، اما اگر كودکتان از مرز 7 سالگی گذشت و باز هم دچار شب ادراری بود، توصیه می كنیم روش‌های دارویی را با مشاوره با پزشك به كار گیرید.
برای كودكانی كه دچار مثانه ناقص هستند، داروهایی وجود دارد كه در كامل شدن مثانه به آنها كمك می كند، اما در مورد كودكانی كه دچار مشكلات خوابند، درمان‌ها كاملاً رفتاری است.
به هر حال درمان زمانی جواب می دهد كه كودك، خود برای “مداوا شدن”، هیجان داشته باشد. وقتی خود او تصمیم گرفت باید بازی را شروع كنید!
روان كودك را جدی بگیرید
به طور معمول شب ادراری در پی یك واقعه یا ناراحتی درونی حل نشده رخ می دهد. تولد یك خواهر یا برادر، طلاق، رفتن به مدرسه، اسباب كشی و… همگی از دلایل شب ادراری كودكانی هستند كه تا مدت‌ها شب‌ها رختخوابشان تمیز بوده، ولی ناگهان همه چیز عوض می شود. متخصصان بیماری‌های كودكان، به این نوع شب ادراری، “شب ادراری ثانوی”می گویند.
توصیه های کاربردی برای والدین
*برای یك مدت كوتاه شما می توانید از روش‌های كلاسیك استفاده كنید. برای مثال از ساعت 18 به بعد به او نوشیدنی ندهید. فرمول همیشگی “دستشویی ، مسواك، بوس، لالا” را به او یادآوری كنید.
*به او یاد دهید كه باید در طول شب دستشویی‌اش را نگه دارد، نه اینکه او را تهدید به تنبیه کردن کنید و نه تحقیرش كنید.
*شما باید حس مسئولیت را به او القا كنید. باید كاری كنید كه این موضوع نه تنها دغدغه ذهنی شما، بلكه دغدغه ذهنی او شود.
*یك چراغ خواب روشن كنید تا او شب‌ها بدون ترس بتواند به دستشویی برود و شما را بیدار نكند.
*روی یك تقویم، شب‌هایی را كه دچار شب ادراری شده و شب‌هایی را كه تمیز بوده با خود او علامت بزنید و او را تشویق كنید كه این موضوع را خود حل كند.
*مبادا روزها “فرزند دلبندم” خطابش كنید و شب‌ها “احمق كودن” به او بگویید!
مریلا شوكت
=================================
رختخواب خیس، كابوس شبانه كودكان
باز هم بی‌نتیجه بود. با دو دست شقیقه‌هایش را فشار داد. سرش گیج می‌رفت. این‌بار دیگر می‌خواست به معلم مدرسه پسرش بگوید كه او را سر كلاس و جلو دانش‌آموزان دیگر برای این عادت زشتش سرزنش كند.
همه راه‌ها را امتحان كرده بود. انواع تنبیه‌ها و تشویق‌ها را برای ترك این عادت ناپسندش در نظر گرفته بود. اما هیچ‌كدام مؤثر نبود. شب‌ها همه‌چیز خوب بود. پسرك قول می‌داد و با وعده‌های مادر به‌خواب خوش فرو می‌رفت
. اما صبح روز بعد، مادر می‌ماند و یك رختخواب خیس. پسرك انكار می‌كرد: «من این‌كار را نكرده‌ام!»
مادر درمانده شده بود. شاید در تربیت كودكش سستی و سهل‌انگاری كرده بود. به چشمانش نگاه كرد، معصوم بودند و ترسان. دستش پایین افتاد و در برابر كودك بی‌گناه شرمگین شد...
رختخواب خیس
شب‌ادراری به معنای ناتوانی در كنترل ادرار در طول ساعات شب است. اغلب پزشكان این اصطلاح را برای كودكان زیر پنج سال به‌كار می‌برند؛ با این حال، 5 میلیون كودك در ایالات متحده امریكا زندگی می‌كنند كه بعد از شش سالگی هم رختخواب خود را خیس می‌كنند. پس بپذیرید كه كودك شما تنها نیست.
برای شناخت پدیده شب‌ادراری باید بدانیم كه كلیه‌ها چگونه كار می‌كنند. كار كلیه‌ها ساختن ادرار است. ادرار از طریق حالب‌ها به مثانه فرستاده می‌شود. مثانه شبیه بالون است و ادرار را در خود نگه می‌دارد. یك دریچه عضلانی نیز مانع خروج ادرار از مثانه می‌شود. با پر شدن مثانه، یك پیام عصبی به مغز می‌رسد و مغز دستور باز شدن دریچه عضلانی را صادر می‌كند. اگر كودك در زمان خواب این پیام را دریافت نكند، مثانه او خودبه‌خود خالی می‌شود.
علل ایجادكننده شب‌ادراری ناشناخته‌اند. اما عوامل متعددی با این عارضه ارتباط دارند:
1. حجم مثانه: شب‌ادراری ممكن است به‌دلیل ظرفیت كم مثانه باشد.
2. سابقه خانوادگی: كودكانِ والدینی كه شب‌ادراری داشته‌اند، بیشتر احتمال دارد كه به این عارضه دچار شوند.
3. عفونت: عفونت كلیه‌ها یا مثانه ممكن است باعث شب‌ادراری كودكی شود كه سابقه این مشكل را نداشته است.
4. كمبود هورمون ضد ادرار: میزان این هورمون در بدن كودكانی كه رختخواب خود را خیس می‌كنند كمتر از سایرین است. این هورمون ساخت ادرار را كاهش می‌دهد. بنابراین، افراد دارای سطح پایین هورمون ضد ادرار ممكن است ادرار بیشتری بسازند و مستعد شب‌ادراری باشند.
5. تأخیر در رشد و نمو: كودك ممكن است به علت تأخیر رشد دستگاه عصبی خود قادر به دریافت پیام از مثانه پر نباشد.
6. خواب بسیار عمیق: تعدادی از پزشكان به در نظر گرفتن این عامل به‌تنهایی اعتقادی ندارند.
7. رژیم غذایی: مصرف شكلات و مواد كافئین‌دار و محصولات غذایی حاوی مواد رنگی مصنوعی كودك را مستعد شب‌ادراری می‌كند.
8. علل روانی و عاطفی: برخی از كودكان دچار مشكلات روانی و عاطفی‌اند و اعتمادبه‌نفس كافی برای كنترل ادرار پیدا نكرده‌اند. این كودكان نیز مستعد شب‌ادراری‌اند.
كودكان در حدود پنج الی شش سالگی كنترل ادرار در طول شب را به‌دست می‌آورند. اما 15 درصد كودكان پس از پنج سالگی همچنان در شب رختخواب خود را خیس می‌كنند. جالب آنكه 3 درصد افراد تا پانزده سالگی نیز گاه‌گاه به این مشكل دچار می‌شوند. آنچه اهمیت دارد دانستن این موضوع است كه شب‌ادراری بیماری نیست، بلكه وضعیتی است كه نیاز به درمان مؤثر و مداوم دارد.
آشنا كردن كودك با عارضه شب‌ادراری
گاه كودك از شما می‌پرسد: «من نمی‌خواهم رختخوابم را خیس كنم. نمی‌خواهم شما را به دردسر بیندازم. پس چرا این اتفاق می‌افتد؟»
ابتدا باید به كودك بفهمانید كه شب‌ادراری گناه نیست. خودتان هم باور كنید كه كودك بدون هیچ غرضی این كار را انجام می‌دهد. پس تنبیه یا شرمنده كردن او وضع را بهتر نخواهد كرد. برای كودكتان توضیح دهید كه احتمالاً كلیه او بیشتر از كلیه دیگران ادرار می‌سازد یا مثانه‌اش قادر به نگهداری ادرار نیست. می‌توانید با یادآوری این مسئله كه شما و پدرش هم مثل او بوده‌اید، فرزند خود را متوجه كنید كه تنها نیست. یك بادكنك را از آب پر كنید. به كودك بگویید كه این بادكنك شبیه مثانه است. وقتی پر می‌شود به دیواره‌هایش فشار می‌آید و كشیده می‌شود. تا زمانی كه دهانه بادكنك بسته باشد، آب از آن خارج نمی‌شود. هرگاه مغز دستور دهد، دهانه بادكنك باز می‌شود و ادرار بیرون می‌ریزد. به كودك بفهمانید كه فرمان مغز همان چیزی است كه او باید هنگام خواب دریافت كند. همچنین، كودك باید از نظر مشكلات و بیماری‌های مربوط به شب‌ادراری بررسی شود. بخصوص كودكی كه علاوه بر شب، در طول روز هم دچار مشكل در كنترل ادرار است. این كودك را باید پزشك معاینه كند و تحت آزمایش‌های ادراری قرار گیرد. خوشبختانه بجز در مورد كودكانی كه دچار بیماری‌های زمینه‌ای مانند دیابت و عفونت یا ناهنجاری‌های مادرزادی‌اند، اغلب معاینات كودك را طبیعی نشان می‌دهند.
درمان شب‌ادراری كودكان
راه‌های متفاوتی برای جلوگیری از شب‌ادراری كودكان وجود دارد. توصیه‌های كاربردی زیر را به‌خاطر بسپارید:
1. نوشیدن مایعات را قبل از خواب كودك محدود كنید. بعد از شام، نوشیدن حداكثر یك لیوان آب كافی است. مقدار دقیق مایع مورد نیاز بدن كودك خود را از پزشك بپرسید.
2. كودك را پیش از خواب به توالت بفرستید. اگر مثانه‌اش پر نیست، مجبورش نكنید كه آن را خالی كند. این‌كار باعث می‌شود كه رختخوابش را خیس كند زیرا در كار مثانه اختلال به‌وجود می‌آورد.
3. محدودسازی مصرف مایعات در طول روز هیچ كمكی به بهبود شب‌ادراری نمی‌كند. محدودسازی مایعات باید حداكثر دو الی سه ساعت قبل از خواب كودك باشد.
4. شب‌ها چراغ توالت را روشن بگذارید. گاه ترس از تاریكی باعث می‌شود كه كودك رختخوابش را ترك نكند.
5. می‌توانید از روش جایزه و ستاره كمك بگیرید. جدولی برای كودك رسم كنید و هر روز در آن یادداشت كنید كه شب قبل را خشك گذرانده یا خیس. به‌ازای شب‌های خشك به او ستاره بدهید و بعد از آنكه چند ستاره گرفت، تشویقش كنید.
استفاده از زنگ هشداردهنده
در كودكی كه رختخوابش را خیس می‌كند، باید راه عصبی مغز به مثانه تقویت شود. زنگ‌های هشداردهنده برای تقویت این مكانیسم به‌كار می‌روند. یك گیرنده رطوبت، بلافاصله پس از شروع ادرار كردن كودك، در رختخواب او فعال می‌شود و زنگ را به‌صدا درمی‌آورد. برخی از این زنگ‌ها لرزشی هستند كه برای كودكانِ دچار مشكلات شنوایی یا آنهایی كه به همراه سایرین در یك اتاق می‌خوابند به‌كار می‌روند. هنگامی كه كودك بیدار می‌شود و به سمت توالت می‌رود، این زنگ هشداردهنده عضلات سقف لگن را تحریك و منقبض می‌كند. در نتیجه، جلو خروج بیشتر ادرار گرفته می‌شود. به‌تدریج كودك می‌آموزد كه پیش از به‌صدا درآمدن زنگ از خواب بیدار شود یا تمام شب را بدون نیاز به ادرار كردن به خواب رود. به این ترتیب، مشكل شب‌ادراری حل می‌شود. استفاده از این روش برای كودكان زیر هفت سال مناسب نیست. زیرا كودك باید آن‌قدر بزرگ شده باشد كه مشكل شب‌ادراری را دریابد و، به‌عنوان بخشی از درمان، با والدین و پزشك همكاری كند. براساس آمار به‌دست‌آمده، این زنگ‌ها می‌توانند تا 70 درصد در درمان شب‌ادراری مؤثر باشند. اما در 10 الی 15 درصد موارد، احتمال عود شب‌ادراری وجود دارد. توصیه می‌شود كه استفاده از این زنگ‌ها حداقل سه هفته پس از خشك شدن رختخواب كودك ادامه یابد. به‌‌نظر می‌رسد كه درمان هر كودك با این روش به چهار الی پنج ماه زمان نیاز دارد.
درمان دارویی شب‌ادراری كودكان
داروها بسیار سریع‌تر از زنگ‌های هشداردهنده عمل می‌كنند، بخصوص در كودكانی كه به اردو یا سفر چند‌روزه می‌روند. اما این داروها، به‌جای معالجه كردن عارضه، آن را برای مدت كوتاهی پنهان می‌كنند.
اسپری استنشاقی دسموپرسین برای مدت زمان كوتاه مفید است. این دارو باعث كاهش تولید ادرار می‌شود، بسیار سریع اثر می‌كند و عوارض جانبی بسیار كمی دارد. طرز مصرف آن به صورت یك پُف در هر سوراخ بینی قبل از خواب است.
داروی ایمی‌پرامین هم كه در درمان افسردگی بالغین به‌كار می‌رود، با بهبود وضعیت خواب كودك، از عارضه شب‌ادراری جلوگیری می‌كند. همچنین این دارو، با اثر بر عضلات مثانه، مانع شب‌ادراری می‌شود. به‌خاطر داشته باشید كه نباید بیش از سه ماه از این دارو استفاده كنید زیرا می‌تواند موجب تغییر رفتار كودك شود.
در مورد برخی كودكان كه عضلات مثانه آنها قبل از پر شدن كامل مثانه منقبض می‌شود، اكسی‌بوتین كاربرد دارد.
عود شب‌ادراری
گاه كودكانی كه مدت‌های طولانی رختخواب خود را خیس نكرده‌اند، دوباره شروع به شب‌ادراری می‌كنند. این عارضه در اغلب موارد علت روانی دارد. كودك به‌دلیلی كه می‌تواند تولد یك خواهر یا برادر جدید باشد مضطرب و نگران است. چنین كودكی نیاز به مشاوره روانی دارد و لازم است با او درباره آنچه نگرانش می‌كند صحبت شود.
از هر صد كودك مبتلا به شب‌ادراری، یك تا دو كودك تا پانزده سالگی رختخواب خود را خیس می‌كنند. شب‌ادراری عارضه‌ای پردردسر ولی خوش‌خیم است و در بیشتر موارد به‌سادگی برطرف می‌شود. بسیاری از كودكان سعی می‌كنند بیدار بمانند تا جلو این اتفاق را بگیرند. باید به چنین كودكانی اطمینان داد كه این مسئله دیر یا زود حل خواهد شد. پزشك و پدر و مادر در كنار او هستند و او را حمایت می‌كنند تا مشكل به‌طور كامل برطرف شود.
__________________
مرا سر نهان گر شود زير سنگ -- از آن به كه نامم بر آيد به ننگ
به نام نكو گر بميــرم رواست -- مرا نام بايد كه تن مرگ راست
|