نقل قول:
نوشته اصلی توسط Agi
سلام خسته نباشید به خاطر مطالب جالبتون.
یک سوال کوتاه داشتم. کردی لکی بیشتر به کردی کرمانجی نزدیکه یا به کردی گورانی.
|
درود و سپاس خدمت Agi
اجازه بدین اول منظورتون رو از کردی کرمانجی و کردی گورانی بدونم؟ ببینید همونطور که پیشتر اشاره کردم کردها کلا خودشون و زبانشون رو کرد (کرمانج) و کردی (کرمانجی) می نامن. مثلا در شمال کردستان دو دسته کرمانجی و زازا زبان در منطقه "درسیم" (امروزه در زبان ترکی بهش "تونچلی" می گن) خودشون و زبانشون رو کورمانج یا کرمانج معرفی میکنن در صورتی که زبانهاشون از هم متمایز. در نتیجه این حالت، نام گذاری گویشها و زبانهای کردی بسیار سخت شده. ضمنا باید توجه داشته باشید که این نام گذاری ها رو زبانشناسان غربی انجام دادن که معمولا اشراف کمی به حال و هوای کردستان داشتن. مثلا از نظر علمی، زبان کردی هورامی به نام "گورانی" خونده می شه ولی در میان کردها به "کردی کرمانجی جنوبی" که در کرمانشاه و ایلام و دلفان و بیجار و خانقین تکلم می شه می گن کردی گورانی ! ضمنا نام "کرمانج" رو کردهای مرکزی (سورانی) تنها به کردهای شمالی اطلاق ولی کردهای کرمانشاه و ایلام بعضا به کردی خودشون (جنوبی) "کرماژی یا کرمانژی" هم می گن. حالا برای سوا کردن گویشهای کردی شمالی (کورمانجی)، کردی مرکزی (سورانی) و کردی جنوبی (کرمانژی : کلهوری، لکی، گروسی، فیلی) ما کلا اصطلاح "کردی کرمانجی" رو به کار می بریم، چون تمامی این گویشها متعلق به یک زبان هستن. ولی در نوشته های غربی وقتی نام "کردی" رو می برنن منظور همین "کردی کرمانجی" هست که به بیش از 92% کردها به اون تکلم می کنن.
حالا اگه منظورتون از "کردی کرمانجی"، زبان کردی کرمانجی بوده، که باید بگم "لکی" خودش زیر-گویشی از گویش جنوبی این زبان به حساب می آد. در کل، زیر-گویشهای کردی کرمانجی جنوبی مانند "کلهوری"، "فیلی" و "گروسی" نزدیکترین خویشاوندهای لکی هستن. به این مثال توجه کنین و مقایسه گویشهای "کردی کرمانجی" :
کردی لکی : وه تن، وش-
کردی کلهوری : وه تن، وش-
کردی اردلانی : ووتن، ویژ-
کردی شمالی (کورمانجی) : گووتن، بیژ-
فارسی : گفتن، گو-
کردی لکی : ورسی
کردی کلهوری : ورسی
کردی اردلانی : برسی
کردی کورمانجی : برسی
فارسی : گرسنه
کردی لکی : ئه ررا
کردی کلهوری : ئه ررا
کردی اردلانی : بو
کردی کورمانجی : بو، ررا
فارسی : برای، به خاطر
کردی لکی : زووان
کردی کلهوری : زووان
کردی اردلانی : زووان
کردی کورمانجی : زمان، ئه زمان
فارسی : زبان
البته در یه سری موارد "کردی لکی" یه ویژگی های بسیار جالب و تعجب آوری رو داره که همخوانی زیادی با کردی شمالی (کورمانجی) دارن و در نقطه مقابل گویشهای کردی جنوبی قرار می گیره :
کردی لکی : به وی
کردی کورمانجی : به ووک، بووک
کردی کلهوری : وه و
کردی اردلانی : وه وی
فارسی : عروس
کردی لکی : ژه
کردی کورمانجی : ژه، ژ
کردی کلهوری : له، ده
کردی اردلانی : له، ده
فارسی : از
کردی لکی : هووما
کردی کورمانجی : هوون
کردی کلهوری : ئیوه
کردی اردلانی : ئیوه
فارسی : شما
گذشته از توضیحات بالا، شاید عمده ترین مشخصه و فرق کردی لکی با سایر گویشهای کرمانجی اینه که از زبان کردی هورامی وام گیری کرده. به طوریکه کلمه ساخت زمان حال که در تمامی گویشهای کردی کرمانجی بلاستثناء "ده-، د-، یا ئه-" هست ولی در کردی لکی تبدیل به "مه-" شده :
کردی لکی : مه زانم
کردی فیلی : زانم، ئه زانم
کردی کلهوری : زانم، دزانم
کردی گروسی : زانم، دزانم
کردی اردلانی : ئه زانم
کردی کورمانجی : دزانم
فارسی : می دانم
کردی لکی : نمه که م
کردی فیلی : ناکه م
کردی کلهوری : نیه که م
کردی گروسی : نیه که م
کردی اردلانی : ناکه م
کردی کورمانجی : نیه که م، نیکه م
فارسی : نمی کنم
این "مه-" ممکنه در ظاهر کردی لکی رو به کردی هورامی شبیه کنه ولی در باطن اینطور نیست و مشخص که این فقط یک وامگیری بوده :
کردی لکی : مه زانم
کردی هورامی : مه زانوو
فارسی : می دانم
کردی لکی : مه که ی
کردی هورامی : مه که ری
فارسی : می کنی
کردی لکی : مه خوه نه
کردی هورامی : مه وه نو
فارسی : می خواند
کردی لکی : مییمان، مه خوازیمان
کردی هورامی : مه وازمی
فارسی : می خواهیم
کردی لکی : مه چووتان
کردی هورامی : مه شید، مه لووید
فارسی : می روید
کردی لکی : مه خه ن
کردی هورامی : مه وه ندی
فارسی : می اندازند
حالا افعال بالا رو با کردی کرمانجی جنوبی (کلهوری (د-)، فیلی (ئه-)، گروسی (د-)) مقایسه می کنیم :
کردی لکی : مه زانم
کرمانجی جنوبی : ئه زانم
فارسی : می دانم
کردی لکی : مه که ی
کرمانجی جنوبی : ئه که ی
فارسی : می کنی
کردی لکی : مه خوه نه
کرمانجی جنوبی : ئه خوه نید
فارسی : می خواند
کردی لکی : مییمان، مه خوازیمان
کرمانجی جنوبی : ئه خوازیمان
فارسی : می خواهیم
کردی لکی : مه چووتان
کرمانجی جنوبی : ئه چووتان
فارسی : می روید
کردی لکی : مه خه ن
کرمانجی جنوبی : ئه خه ن
فارسی : می اندازند
فکر کنم مشخص باشه که کردی لکی بیشترین شباهت رو با سایر گویشهای کردی کرمانجی جنوبی داره و احتمالا به خاطر مسایل مذهبی یه سری تاثیرات رو از کردی هورامی پذیرفته (چون خودم هم از طرف پدری کرد لک هستم می دونم که تقریبا تمام نسخ و کتب مذهبی در جنوب کردستان به کردی هورامی نوشته شده). ضمنا کردی لکی یه سری خواص اصیل کردی رو هم به خوبی حفظ کرده و از این رو بعضا شبیه کردی کرمانجی شمالی (کورمانجی) هست.
یه خاطره جالب رو هم بشنوید (اگه درست دیالوگ هاشو یادم مونده باشه): می گن یه روز استاد "هیمن" (شاعر کرد مهابادی) رفته بوده کرمانشاه، از در خونه دوستش که میاد بیرون می بینه یه دست فروش که از قرار معلوم کرد لک زبان بوده داره بدجوری داد می زنه : " سه گله ی مه ده م یه ی تمه ن" (یعنی "سه تاشو میدم یه تومن). استاد هیمن که دیگه نمی تونه این صدا رو تحمل کنه با عصبانیت می ره طرف دستفروش می گه "ئه وه هه ررا هه ررای چیته، ده لیی چی؟!!" ( یعنی "داد و هوار چی راه انداختی، چی می گی؟!)، اون دست فروشم دوباره و با صدای آرامتر تکرار می کنه "سه گله ی مه ده م یه ی تمن". استاد هیمن هم بازهم دقیقا متوجه نمی شه و در این لحظه دوست کرمانشاهیش میاد پایین و گفته های دستفروش رو به کردی مهاباد تکرار می کنه. در این لحظه دستفروش رو به استاد هیمن می کنه می گه : بچو بچو خالوو کوردی نمه زانی!". یعنی "برو برو عمو کردی بلد نیستی!" استاد هیمن از این صحنه متاثر می شه و روی دستفروش لک زبان رو می بوسه و می گه : راست می گی، اگر من گویش شما رو بلد نباشم، یعنی کردی بلد نیستم!".
بازم اگر سوالی بود در خدمتم.