[behnam5555]

به مناسبت انتشار اولين روزنامه كردي با نام كردستان توسط خاندان بدرخان به معرفي تعدادي از اين خاندان كه در روزنامه‌نگاري كردي موثر و كارهايشان قابل تقدير و ارج است مي پردازيم.

امير مقداد مدحت بدرخان

امير مدحت بدرخان فرزند امين علي بيك توانست اولين نشريه كردي را در آوريل 1897م در قاهره پايتخت مصر با نام كردستان (روژنامه‌ي كوردستان) و با زبان كردي كرمانجي و تركي منتشر نمايد. زمينه و موضوعات آن فرهنگي و آموزشي و بيشتر در كشورهاي مصر، انگليس و يوگسلاوي و به صورت دو هفته‌نامه منتشر مي شد. مقداد با چندين زبان خارجي از جمله فرانسوي، عربي و تركي آشنايي كامل داشت. البته در زمان انقلاب تركهاي جوان دفتر اين نشريه به استانبول و به سردبيري ثريا بدرخان بيك منتشر مي شد. چاپ و نشر روزنامه كردستان تا سال 1918م ادامه مي يابد. نكته‌اي كه براي روزنامه كردستان نبايد فراموش شود و حايز اهميت است اين است كه چاپخانه اين روزنامه چاپخانه‌اي است با نام " چاپخانه روزنامه كردستان " كه در قاهره است. بدون شك بايد اولين چاپخانه كردي را هم همين چاپخانه روزنامه كردستان كه توسط مقداد مدحت بدرخان تاسيس شده است بدانيم. منبع اين نكته مهم هم در مطلبي است در شماره 4 و 5 خود روزنامه كردستان.

جلادت امين علی بدرخان (1893 – 1951م )

دیپلمات، سیاست‌مدار، نویسنده، زبان‌شناس و روزنامه‌نگار مطابق منابع کردی در حومه شهر استانبول ترکیه متولد شد، هر چند دایره‌المعارف بریتانیا او را متولد ماکتالاي سوریه مي داند. جلادت استاد حقوق از دانشگاه استانبول ترکیه بود و توانست مطالعاتش را در مونيخ کامل کند و با چندین زبان خارجی که شامل عربی، روسی، آلمانی و فرانسه بود آشنایی كامل داشت. جلادت علی بدرخان در 1923م زمانی که کمالیست‌هاي ترك حکوت جمهوری را در تركيه اعلام کردند ترکیه را به مقصد مصر ترک کرد. در 1927م در کنفرانس ملت کرد در بیروت، کمیته‌ای به نام خویبون برای هماهنگ کردن جنبش کردها تشکیل شد. در اين كميته جلادت علی بدرخان به عنوان رئيس كميته انتخاب و برگزيده شد. سه سال بعد او گرفتار بحث استقلال و آزادی جنبش کردها در استان آگری تركيه به نام جمهوری آرارات شد. بعد از شكست جنبش آرارات به ایران رفت. رضاشاه پهلوی شاه ایران می خواست او را وادار کند که در جنبش کردهای ایران بماند و پیشنهاد کنسولی را به جلادت داد اما او وقتي فهميد نمي تواند سازش كند به زور از کشور خارج شد. سپس او به عراق رفت اما انگلیسی‌ها موافق ماندن او نبودند و او بالاخره در سال 1931م به سوریه رفت، جایی که او دو دهه آخر از زندگیش را در تبعید گذرانده بود. بعد از شکست جنبش ملی کردها در ترکیه، ایران و عراق او علاقه‌مندی خودش را به فرهنگ کردی نشان داد.جلادت در خلال سالهای 1932ـ 1935م مجلة هاوار (دعوت) را در سوریه به زبان‌هاي فرانسوی و کردی منتشر کرد. مجله هاوار در طول انتشارش كمك شاياني به ادبيات عاميانه كردي كرد. جلادت در اين مدت توانست الفباي كردي را به حروف لاتين تهيه و دستور زبان معياري را براي زبان كردي تدوين نماييد. جلادت در طول زندگيش همراه برادرش كامران توانستند نشرياتي چون هاوار، روناهی، روژانو و استیر را چاپ و منتشر كنند. جلادت در 1935م با روشن‌خانم ازدواج كرد. حاصل این ازدواج دو فرزند است به نام‌هاي جمشید و سینم‌خان. جلادت در طول سال‌های آخر زندگي‌اش با مشکلات اقتصادی سخت و طاقت‌فرسايي روبه‌رو شد و به کار کشاورزی روی آورد. تا اينكه در ژولای 1951م بیماریش او را از پا در آورد. او همچنين چندین کتاب را در زمینه تاریخ کردستان و چند فرهنگ كردي فرانسوي را نگاشته است.

کامران بدرخانی

کامران بدرخانی فرزند امین علی بیک، شاعر، لغت‌شناس، ادیب و مورخ کُرد، از پایه گذاران روزنامه‌نگاری کُردي است كه در طول زندگي‌اش چندين مجله را به چاپ رسانده است. در سال 1950م كامران بدرخان توانست رشته زبان و ادب كردي را در دانشگاه سوربن فرانسه تاسيس و خود در آنجا تدريس كند. در سال 1943- 1946م نشريه روژانو را به زبان‌هاي كردي و فرانسوي و با خط لاتين منتشر كرد. در سوريه نشريه‌هاي استير و روناهي را منتشر كرد و در نشريه كردستان نيز با برادرش همكاري مي كرد.


امير ثريا

امير ثريا فرزند امين علي بيك بدرخاني است. او از جمله كساني بود كه در انعقاد عهدنامه سور 1920م نقش موثر و قابل توجهي داشت. به قول مولف تاريخ مشاهير كرد او سازمان دهنده سياسي در تاريخ كردستان بود. امير ثريا تحصيلات خود را در استانبول به پايان برد و در همان‌جا روزنامه كردستان را به زبانهاي كردي و تركي چاپ و منتشر مي‌كرد. امير ثريا آشنايي كاملي با زبان‌هاي انگليسى، فرانسوى، عربى، فارسى و تركى داشت. امير ثريا مجله زندگي (گوفاري ژين) را در قاهره به صورت دو هفته‌نامه و به زبان‌هاي كردي، تركي و عربي منتشر مي كرد. گويا اين مجله ادامه روزنامه كردستان بوده است.

بدون‌شك خاندان بدرخان از جمله خاندانهاي مهم كرد هم از نظر سياسي و هم فرهنگي بودند كه در كنار مبارزات سياسي خود به كارهاي فرهنگي نيز روي آوردند و به چاپ روزنامه و مجله پرداختند. تلاش‌هاي اين خاندان در راه فرهنگ و فعاليت‌هاي سياسي كردي سبب بوجود آمدن انديشه ناسيوناليسم در منطقه كردستان گرديد و به آن شكلي مدرن بخشيد.

*(آمار و ارقام استفاده شده در اين مقاله از سايت هفته‌نامه بدرخان استخراج شده است.)
http://www.bedirxan.net