[behnam5555]

الكل-1

در شیمی به هر ترکیب شیمیایی که یک گروهِ هیدرکسیل (‎-OH‏) متصل به کربن یک آلکیل داشته‌باشد، الکل گویند. فرمول کلی یک الکل سادهٔ عیر حلقه‌ای ‎CnH2n+1‏ است. در شیمی الکل‌ها در شمار گروه مهمی از ترکیب‌های شیمیایی هستند و در واکنش‌های گسترده‌ای شرکت می‌کنند و بسیاری از ترکیب‌های شیمیایی از آن‌ها به دست می‌آیند، به طوری در کتاب شیمی آلی موریسن و بوید آمده‌است که اگر به شیمی‌دانی بگویند او را با ده ترکیب شیمیایی دریک جزیره تنها خواهند گذاشت الکل یکی از آن‌ها خواهدبود.به طور کلی، زمانی که نام الکل به تنهایی به کار می‌رود، معمولاً منظور اتانول است که همان الکل گرفته‌شده از جو یا عرق یا همان مشروبات الکلی می‌باشد. اتانول مایعی بی‌رنگ و فرار وبا بویی بسیار تند است که از تخمیر شکرها به دست می‌آید. همچنین گاه به هر گونه نوشیدنی که الکل داشته‌باشد، الکل می‌گویند. هزاران سال است که معمولاً الکل به عنوان یکی از عامل‌های اعتیادآور به شمار می‌آید.الکل‌های دیگر بیشتر با صفت‌های مشخص‌کنندهٔ ویژهٔ خود می‌آیند مانند الکل چوب (که همان متانول است) یا ایزوپروپیل الکل. پسوند «ول» نیز در پایان نام شیمیایی همهٔ الکل‌ها می‌آید.الکل را زکریا رازی طبیب ایرانی کشف کرد.الکل‌ها بیشتر بویی تند و زننده دارند و اتانول از دوران پیش از تاریخ به دلیل‌های گوناگون بهداشتی، رژیمی، مذهبی و تفریحی به عنوان نوشیدنی الکلی به کار می‌رفته‌است. هرچند استفادهٔ کم و گهگاه الکل می‌تواند بی‌زیان باشد، اندازه‌های بیشتر آن سبب مستی شده و در مقدارهای بیشتر می‌تواند به اختلالات تنفسی و حتی مرگ نیز بینجامد.[به کربنی که به کربن دیگر متصل نباشد، کربن نوع صفرم و به کربنی که تنها به یک کربن دیگر متصل باشد، کربن نوع اول می‌گویند. کربن نوع دوم و نوع سوم نیز بر همین اساس نامگذاری می‌شود.]الکل‌های دیگر سمی‌تر از اتانول هستند، که این نیز بیشتر به دلیل نیاز به زمان بیشتر برای تغییر در فرایند سوخت و ساز است و حتی گاه در فرآیندهای دگرگشت(متابولیسم) ماده‌هایی سمی می‌سازند. برای نمونه متانول، که همان الکل چوب است، به وسیلهٔ آنزیم‌ها در جگر اکسایش می‌یابد و مادهٔ سمی فرمالدهید تولید می‌کند که می‌تواند سبب کوری یا مرگ شود.یکی از راه‌های کارا در پیشگیری از سمیت فرمالدهید، فراهم آوردن اتانول در کنار آن است چون آنزیم‌های هیدروژن‌زدایی که از متانول فرمالدهید می‌دهند بر اتانول اثر بیشتری دارند، بدین گونه از پیوند و عمل بر روی متانول پیشگیری می‌کند. در این زمان متانول باقی‌مانده وقت دفع از راه کلیه‌ها را پیدا کرده و فرمالدهید باقی‌مانده نیز به فرمیک اسید‌ تبدیل می‌شود.
شناخت الكل

الکل خالص، مایعی شفاف است و معمولا درجه خلوص آن 96 تا 97 است، یعنی در 100 حجم آن، 97 حجم الکل و 3 حجم آب و دیگر ناخالصی ها وجود دارد. الکل اتانول در طبیعت تقریبا در همه جا یافت می شود. در بسیاری از انواع تخمیرها همیشه مقداری از این الکل به وجود می آید و مقدار کمی از آن نیز در آب های طبیعی و معدنی یافت می شود. برای تهیه الکل از شیوه های تخمیر مواد نشاسته ای و قندی، یا از شیوه های سنتز و مصنوعی استفاده می کنند.
1. الكل و انواع آن

از نظر علم شيمى هر ماده‏اى كه در فرمول شيميايى آن عامل هيدروكسيل(OH-) وجود داشته باشد، يك الكل محسوب مى‏شود. الكل از مشتقّات هيدروكربن هاست كه در آن‏ها هرمولكول، تركيبى از چند اتم هيدروژن و كربن مى‏باشد. نهايت، يك عامل (OH) جانشين يك اتم هيدروژن مى‏گردد. و بنابر تعداد عامل (OH)، الكل‏ها را يك يا چند ظرفيت مى‏گويند.(1) الكل انواع زيادى دارد كه ذيلاً به برخى از آن‏ها اشاره مى‏كنيم:
الف) الكل متيليك

ساده‏ترين الكل‏ها، الكل متيليك‏(2) است كه مبناى الكل‏هاى يك ظرفيتى مى‏باشد. الكل متيليك از تقطير چوب به دست مى‏آيد و از اين رو به آن عرق چوب نيز مى‏گويند. اين ماده مايعى است بى رنگ كه در 66 درجه سانتى‏گراد مى‏جوشد، با شعله كمى آبى رنگ مى‏سوزد و چون با آب مخلوط گردد، تقليل حجم يافته و توليد حرارت مى‏كند.
الكل متيليك، در صنايع رنگ‏سازى كاربرد دارد. به علاوه سمّى است قوى كه با شرب 8 تا 10 گرم آن اختلالات هاضمه و اغلب كورى دست داده و تلف مى‏كند.(3)پس از الكل متيليك يا متانول بقيه الكل‏هاى يك ظرفيتى يا يك عاملى را به الكل‏هاى نوع اول، دوم و سوم طبقه‏بندى مى‏كنند.(4) اتانول كه موضوع بحث ماست، در زمره الكل‏هاى نوع اول است. هم‏چنين الكل‏هاى دو ظرفيتى و سه ظرفيتى و ... نيز وجود دارد كه مى‏توان از ضدّيخ به عنوان الكل دو ظرفيتى (يا الكل دو عاملى اشباع) و گليسيرين به عنوان الكل سه ظرفيتى (يا الكل سه عاملى اشباع) نام برد.(5)
ب) الكل اتيليك

اگر واژه الكل بدون هيچ پسوند يا پيشوندى به كار رود، مقصود الكل اتيليك يا اتانول‏(6) است كه معروف‏ترين انواع الكل مى‏باشد. در آينده خواهيم ديد كه الكل اتيليك در صنايع گوناگون و در زندگى روز مرّه مردم، كاربرد زيادى دارد.چنان كه در مقدمه اشاره شد، موضوع بحث ما در اين نوشتار منحصراً الكل اتيليك يا اتانول است. و هر كجا در اين رساله، واژه الكل را بدون افزودن كلمه ديگر به كار بريم مقصودمان همين نوع الكل مى‏باشد.اتانول به طور طبيعى و به مقدار بسيار كم در نان (0/5 درصد)، مغزانسان و گياهان وجود دارد. علاوه بر مخمّر(7) و بعضى باكترى‏ها، بدن انسان نيز مقدار چشمگيرى الكل توليد مى‏كند. در اكثر موارد، تمام اين توليد، مربوط به ميكروب‏هاى موجود در روده انسان مى‏باشد. براى آشنايى بيش‏تر با اين ماده، به تبيين اوصاف الكل و آثار ظاهرى الكل برجسم و روان آدمى مى‏پردازيم.