[مراد احمدی]

پارگی منیسک چیست و چگونه درمان میشود

منیسک یک قطعه بافت فیبری C شکل از جنس غضروف است که در مفصل زانو وجود دارد و بعنوان حائل بین استخوان ها و محافظ مفصل عمل می کند. منیسک همچنین بعنوان یک سیستم جاذب ضربه عمل می کند، به روان سازی مفصل کمک می نماید، و باز و بسته شدن مفصل را تسهیل می نماید.

● علل :
پارگی منیسک بیشتر از پیچش یا خم شدن بیش از حد مفصل ناشی می شود. پارگی منیسک در جوانان به دو صورت زیر است که همه آنها به صورت یک شکاف طولی شروع می شوند . در صورتی که شکاف در تمام طول منیسک ادامه یابد پارگی دسته سطلی ایجاد می شود که در آن قطعات حاصله به هم چسبیده باقی می مانند. این شایعترین نوع پارگی است .
در این پارگی قطعه مرکزی به سمت میانی مفصل جابجا می شود . در نتیجه کوندیل استخوان ران ( کوندیل = یک برآمدگی استخوانی در انتهای تحتانی استخوان ران می باشد ) از طریق شکاف منیسک روی سطح مفصلی استخوان درشت نی می چرخد . کوندیل استخوان ران به شکلی است که در هنگام راست شدن زانو ، بیشترین فضای مفصل را اشغال می کند . بنابراین با جابجائی قطعه دسته سطلی فضا محدود شده و زانو بطور کامل باز نمی شود به این پدیده، قفل شدن مفصل می گویند . در صورتی که پارگی طولی به کناره مقعرمنیسک امتداد یابد یک زائده پایه دار ایجاد می شود . اگر در خلف باشد پارگی شاخ خلفی نامیده می شود .
اگر پارگی در قدام باشد پارگی شاخ قدامی نامیده می شود . یک نوع پارگی هم در طی عمل جراحی توسط جراح ایجادمی شود که پارگی عرضی نامیده می شود .
منیسکها رگ خونی ندارند بنابراین در هنگام پارگی آنها ، خونریزی داخل مفصلی ایجاد نمی شود . اما مایع مفصلی در پاسخ به صدمه وارد شده ترشح می شود که باعث ورم مفصل می شود . احتمالاً پارگیهای منیسک به این علت که قطعات حاصل توسط این مایع جدا شده خودبخود ترمیم نمی یابند .

● علائم :
▪ در زمان آسیب یک “صدای ترکیدن ” ایجاد می شود
▪ درد مفصل
▪ درد زانو
▪ به نظر می رسد درد در فضای بین استخوانها ست
▪ با وارد آوردن فشار آرام به مفصل بدتر می شود
▪ گیر کردن مکرر زانو
▪ قفل شدن مفصل

● علائم مربوط به پارگی منیسک داخلی :
معمولاًسن بیمار ۱۸-۴۵ سال است . شرح حال بیمار خصوصاً در پارگی دسته سطل (Bucket handle ) اختصاصی می باشد . بدنبال یک ضربه به زانو بیمار بر زمین افتاده و درد قسمت داخلی مفصل ایجاد می شود . پس او قادر به ادامه فعالیتیکه انجام می داده نیست و یا به سختی آنرا انجام می دهد . در ضمن بیمارتوانایی راست کردن کامل زانویش را ندارد . روز بعد متوجه ورم تمام زانو میشود در این وضعیت بیمار مجبور به استراحت می شود پس از ۲ هفته تورم کاهش یافته و بیمار می تواند زانو را راست نموده و فعالیتهای خود را از سربگیرد . پس از چند هفته و حتی ماهها زانو در هنگام یک حرکت پیچشی ناگهانی مجدداً دچار درد و بدنبال آن تورم می شود ، چنین مسأله ای مکرراً اتفاق میافتد .

● علائم مربوط به پارگی منیسک خارجی :
علائم بسیار شبیه نوع قبل می باشند ، اما در اغلب موارد از شدت کمتری برخودار می باشد . محل درد بیشتر در قسمت خارجی مفصل می باشد .

● تشخیص :
برای رسیدن به تشخیص توجه به علائم بالینی بسیار حائز اهمیت است . پزشکان پس از شک به پارگی منیسک برای اثبات تشخیص از آرتروگرافی ( ماده حاجب را به داخل مفصل تزریق نموده سپس با اشعه X عکس می گیرند ) و آرتروسکوپی ( با یک آندوسکوپ مخصوص داخل مفصل را می بیند ) استفاده می کنند .
پزشک تست مک موری را انجام خواهد داد. برای این تست ،شما به پشت می خوابید در حالیکه پاشنه پای صدمه دیده همراه ساق پای شما خم می باشد. فشار توسط دست تراپیست به قسمت خارجی پا اعمال می شود،و در حالیکه پا به سمت داخل می چرخد ساق راست میگردد(چرخش داخلی). درد یا تیک روی قسمت داخلی مفصل به معنی پارگی منیسک داخلی(مدیال) پا می باشد.
برای تست فشاری آپلی، پزشک شما را به پشت درحالیکه زانو ۹۰ درجه خم شده ،می خواباند. پای شما را با دو دستش می گیرد وآنرا به خارج می چرخاند(چرخش خارجی)،در حالیکه نیرویی رو به پایین به پاها اعمال می شود. زانو و ران پزشک برای نگه داشتن پاهای شما بکار می رود. درددر قسمت داخلی مفصل ممکن است دلیل بر پارگی منیسک داخلی (مدیال) باشد.
تست بالوتمان برای افیوژن مفصلی (مایع مفصلی بیش از حد) در پارگیهای منیسک مثبت می شود،که دلیل بر تورم ناشی از تجمع مایع اطراف مفصل است.
سایر تستها دال بر پارگیهای منیسک شامل:
▪ ام آی آر زانو
▪ تصویر برداری ساده از زانو

● کمکهای اولیه :
هدف درمان کاهش علائم و محافظت مفصل از آسیب بیشتر در حین بهبودی است.
تحمل کامل وزن امکان پذیر نیست(بیمار ممکن است نیاز به استفاده از عصای زیر بغل داشته باشد).یک تثبیت کنندۀ زانو اغلب برای جلوگیری از آسیب بیشتر به زانو استفاده می شود.یخ برای کاهش تورم مفید است، و داروهای ضد التهابی غیراستروئیدی (NSAID) برای کاهش درد و تورم تجویز می شوند.
فعالیت فیزیکی در حد توان بلامانع است .فیزیوتراپی برای بازیافتن قدرت مفصل و ساق بایدانجام شود. اگر صدمه حاد باشد ،یا فعالیت زیاد داشته باشید،آرتروسکوپی زانو (جراحی) ممکن است نیاز باشد.سن روی درمان مؤثر است. بیماران جوان به احتمال زیاد بدون جراحی مشکل خواهند داشت.

● احتیاطات :
▪ نباید در صورت وجود درد همه وزنتان را روی ساق پا وارد کنید.
▪ با پزشک خود تماس بگیرید اگر :
ـ علائم پارگی منیسک بعد از ضربه به زانو ایجاد شود.
ـ برای یک پارگی منیسک درمان شده و متوجه افزایش ناپایداری در زانویتان شده اید،اگر درد و تورم پس از فروکش کردن اولیه مجدداً برگشته است ،یااگر آسیب با گذشت زمان بهبود نیافته است.
ـ زمانی که مجدداً به زانوی خود آسیب وارد کردید

● پیشگیری:
از روشهای مناسب حین ورزش یا بازی استفاده کنید. بسیاری موارد پارگی منیسک قابل پیشگیری نیست.

● درمان :
ابتدا بصورت غیر جراحی: استفاده از مدالیته ها(دستگاههای) فیزیوتراپی و سپس درصورت عدم جواب درمان جراحی که درمان صحیح پس از اثبات تشخیص برداشتن تمام منیسک می باشد . با پیشرفت تکنولوژی پزشکی امروز به جای شکافتن زانو ازآرتروسکوپی برای خارج کردن منیسک پاره شده استفاده می نمایند .

● عواقب عدم درمان پارگی منیسک :
در صورت عدم درمان ، منیسک پاره شده ساختمان مفصل را بر هم زده ایجاد سائیدگی زانو می نماید . با این وجود سال ها پس از عمل جراحی و برداشتن منیسک سائیدگی مفصل زانو گزارش شده است