[behnam5555]

کردستان در گذر زمان

قسمت سوم

میزان این ویرانی ها و تبعید ها در کردستان بقدری زیاد بود که کردها برای آزاد سازی سرزمین شان از دست خارجیان خرابگر متحد شدند. مصیبت های فراوان تحمیلی از جانب اشغالگران سبب شد تا کردها در صدد احیا و پرورش فرهنگ و زبان کردی و ایجاد کردستان متحد برآیند. بدینسان، تاریخ نویس کرد، شرف الدین بتلیسی، اولین تاریخ پانکردیسم را به نام شرفنامه، در سال 1597 نگاشت و احمد خانی در سال 1695 حماسه ی ملی « مه م و زین » را به رشته تحریر درآورد که خواستار یک دولت کرد برای دفاع از حقوق مردمش بود. بدینگونه ناسیونالیسم کردی بوجود آمد.


در سال 1750 و برای آخرین بار، یک حکومت پادشاهی کرد به نام زندیه، همانند ایوبید ها تشکیل شد. زندیه پایتخت خود را بیرون از کردستان قرار داد و اصولاً در جهت اتحاد ملت کرد اقدامی صورت نداد. حدود سال 1867 آخرین قلمروهای شاهزاده نشین کرد که بر کردستان حکمرانی می کردند، توسط حکومت های عثمانی وایرانی از بین رفت. آنها مستقیماً توسط فرمانداران (والی) بر کل کردستان حکومت می کردند. این وضعیت پس از جنگ جهانی اول و فروپاشی امپراطوری عثمانی بدتر شد.


پیمان ورسای The Treaty of Sevres ، در تاریخ دهم ماه آگوست 1921، یک کشور مستقل کرد را در بخش های وسیع امپراطوری عثمانی در نظر گرفت. اما فرانسه و بریتانیا در نتیجه قیام های خونین کردها برای استقلال، کردستان واقع در امپراطوری عثمانی را مابین سه کشور ترکیه، عراق و سوریه تقسیم کردند. پیمان لوازان The Treaty of Lausanne، در تاریخ بیست و چهارم ماه ژوئن 1923، این تقسیم بندی را رسمیت داد. بقیه خاک کردستان هم زیر سلطه تهران باقی ماند. در دهه1920، یک استان خودمختار کرد به نام «کردستان قرمز Red Kurdistan» در آذربایجان شوروی تاسیس شد که در سال 1929 منحل گردید. در سال 1945، کردها در شهر مهاباد که جزو مناطق اشغالی شوروی ها در ایران بود، حکومت جمهوری کردستان را تاسیس کردند. بعد از گذشت یک سال و بیرون رفتن نیروهای شوروی، این جمهوری نوپا توسط نیروهای نظامی ایران فروریخت.


از دهه 1970، کردهای عراق در بخشی از خاک کردستان یک نوع حالت خودمختاری را بدست آورده اند. در پایان سال 1991، آنها یکی شدند ولی همچنان مستقل از عراق نیستند. با این حال، به علت اختلافات داخلی مابین فرماندهان کرد، در سال 1995 این حکومت کرد در هولیر Arbil در آستانه فروپاشی قرار گرفت.


کردهای ترکیه که اکثریت جمعیت کردها را تشکیل می دهند، از سال 1987 در مقابل هفتاد سال سرکوب و نابودسازی هویت و فرهنگ و زبان کردی توسط آنکارا، مبارزه ای آزادیخواهانه را آغاز کرده اند. گسترده بودن این قیام در سال 1995 ، ترکیه را به سوی یک جنگ داخلی سوق داد. اکنون جمعیت جوان کرد در ترکیه خواستار حقوق برابر و مساوی با ترک ها می باشد و در غیر این صورت، خواهان استقلال کامل است.


در قفقاز، جمهوری نوپای ارمنستان در خلال سال های 1992 تا 1994جامعه کردنشین را در منطقه ی « کردستان قرمز» قبلی را نابود کرده و پس از این پاکسازی نژادی آن را ضمیمه خاک خود کرد. کردستان قرمز پلی مابین خاک اصلی ارمنستان و ناگورنوکاراباخ Nagorno-Karabakh بود.

نویسنده: پروفسور مهرداد ایزدی
ترجمه از انگلیسی: محسن فروتن نسب