[زکریا فتاحی]

دیکتاتور بزرگ - The Great Dictator

سال تولید : ۱۹۴۰
کشور تولیدکننده : آمریکا
محصول : یونایتد آرتیستس
کارگردان : چارلی چاپلین
فیلمنامه‌نویس : چارلی چاپلین
فیلمبردار : رالی تاترو و کارل استروس.
آهنگساز(موسیقی متن) : مردیت ویلسن.
هنرپیشگان : چاپلین، پالت گادارد، جکی اوکی، رجینالد گاردینر، هنری دانیل و بیلی گیلبرت.
نوع فیلم : سیاه و سفید، ۱۲۷ دقیقه.


در سال‌های جنگ جهانی اول در کشور تومانیا، سربازی به‌نام "چارلی" (چاپلین) که پیش از ورود به ارتش، سلمانی بوده، بر اثر سانحه سقوط هواپیما حافظه‌اش رااز دست می‌دهد. او وقتی چشم باز می‌کند خود را در یک آسایشگاه روانی می‌یابد و پس از مدتی که طی آن حاکمیت کشو ربه دست دیکتاتوری به‌نام "هینکل" (چاپلین) افتاده، از آن‌جا مرخص می‌شود. فقر و بی‌کاری سراسر تومانیا را فرا می‌گیرد و مخالفان دیکتاتور به اردوگاه‌های کار اجباری فرستاده می‌شوند. خشم و خروش "هینکل" دامن "چارلی" را نیز می‌گیرد و سربازان، مغازه سلمانی‌اش را در منطقه فقیرنشین شهر خراب می‌کنند و او را به یکی از اردوگاه‌‌ها می‌فرستند. "هینکل" موافقت‌نامه‌ای با یک دیکتاتور دیگر، "ناپالونی" (اوکی) امضا می‌کند و زمانی که تومانیا به کشور همسایه حمله می‌کند، "چارلی" با تغییر قیافه از اردوگاه می‌گریزد. به اشتباه "چارلی" را به جای "هینکل" می‌گیرند و او از این فرصت مناسب بهره می‌گیرد تا خطابه‌آی صلح‌آمیز ایراد کند...
٭ چاپلین در این فیلم مثلاً ضد فاشیستی خود دقیقاًاز موضع سیستم سرمایه‌داری فیلم‌ساز آمریکا (که در آن سال‌ها دربست در خدمت مقاصد تبلیغاتی جنگ‌جهانی دوم بود) سخن می‌گوید. اما از طرف دیگر در همین دوره نمودهای رابطه بیمارگونه چاپلین کارگردان و چاپلین بازیگر کاملاً عیان شده‌اند. بنابراین دیکتاتور بزرگ، گذشته از شوخی‌های درخشانش، به‌صورت بیانیه‌ای انتزاعی از لیبرالیسمی موهوم جلوه می‌کند. برای مثال، سخنرانی آخری چاپلین و وعده وعیدهائی که (حتی در منطق داستانی خود فیلم نیز نمی‌توانند جائی داشته باشند و) مستقیماً خطاب به گادارد (محبوبه زندگی واقعی چاپلین در زمان ساخته شدن فیلم) ایراد می‌شود.