یکی از هوادارانِ انواع ادبی نو و ابداعات تازه در تمامی سبک‌های ادبی، عبدالله گوران است که در ۱۹۶۲ درگذشته است. شعرهای گوران به صورت سرودهای ناسیونالیستی و انقلابی قوم کُرد درآمده است. شعر «آی رقیب» (ای دشمن) اثر دلدار یونس نیز سرود ملّی جمهوری دموکراتِ مهاباد شد و از سوی ناسیونالیست کُرد پذیرفته شد. احمد هردی، دلزار، فایق بی‌کس (پدر شیرکو بی‌کس)، کاکه فلاح، کامران مکری، محمد حسین برزنجی (که به‌یاد برادر کشته شده‌اش قطعه‌ی «عین ـ هابا» را سروده‌است) از شعرای کُرد معروف اوایل سده‌ی بیستم هستند.
حرکت جدید شعری و انواع ادبی، مدیون گسترش نشر و توسعه‌ی فعالیت‌های مجله‌ها و روزنامه‌های کُردی است که برخی از آنها را نام می‌بریم: «پیش‌که‌وتن» (ترقی) در سلیمانیه، «ژیان» (زندگی) در سلیمانیه، «روناکی» (روشنایی) در اربیل، «گه‌لاویژ» (ستاره‌ی قطبی شمالی) در بغداد، «هیوا» (امید) در بغداد.
نخستین داستان کوتاه کُردی (نوول) به نام «له خه‌ومدا» (در رویای من) از نویسنده‌ای به نام جمیل صائب در ۱۹۲۵ در مجله‌ای در سلیمانیه به نام «ژیانه‌وه» (رنسانس) به چاپ رسید. جنبش رمانتیک با آثار نویسنده‌ی توانای کُرد، حسین حُزنی مکریانی که در ۱۹۴۷ درگذشت، نیروی تازه‌ای گرفت. به سببِ سرشت و منش‌های ویژه‌ی قوم کُرد، موضوع‌های اجتماعی و بیان تنگناهای واقعیِ اجتماعی با سبک رئالیسم، پیشاپیش فعالیت‌های نویسندگان کُرد بوده است. در این زمینه می‌توان از کتاب، «ئاده‌می‌زاد له سایه‌ی ده‌ره‌به‌گی» (انسان در سایه‌ی فئودالی) اثر محمود احمد نویسنده و جامعه‌شناس کُرد نام برد. این کتاب پس از چاپ به دستور حکومت وقت عراق در سال ۱۹۴۵ توقیف شد.
چهار سال آرامش نسبی در کُردستان در سال ۱۹۷۰، امکان دسترسی، به مطالعات بسیاری در باره‌ی ادبیات عامیانه‌ی شفاهی، ترجمه‌ی کتاب‌ها و آثار منتشر شده‌ی گوناگون را ممکن ساخت. و با گسترش ادبیات کُردی، لزوم فرهنگستانی در مورد ادبیاتِ کُرد به روشنی احساس شد و «فرهنگستان علمی کُرد» در سال ۱۹۷۱ در بغداد گشایش یافت.
مارف برزنجی و کاوس قفتان، مجموعه‌ای از داستان‌های کوتاه خود را در سال‌های پس از جنگ منتشر کردند و ادبیات کُرد شاهد حرکت تازه‌ای شد. حسین عارف و ابراهیم احمد نیز در این حرکت شریک بودند. ابراهیم احمد با نوشتن داستان «ژانی گه‌ل» (درد ملت) نخستین رُمان به زبان سورانی را منتشر کرد که البته پیش از او احمد مختار جاف، داستان‌های تقریباً بلندی (نوولت) به نام «مه‌سه‌له‌ی ویژدان» (مسأله‌ی وجدان) را در ۱۹۲۰ نوشته بود. بختیار عه‌لی نیز با نوشتن رُمان ستودنی «ئیواره‌ی په‌روانه» (غروب پروانه) دست به تجربه‌ای در زمینه‌ی رئالیسم جادویی زده است.
امروزه بیش از هفتصد روزنامه و مجله در کُردستان عراق منتشر می‌شود که در اغلب آنها، صفحه‌های بسیاری ویژه‌ی داستان و شعر به چشم می‌خورد و نویسندگان معروفی چون شیرزاد حسن، رئوف بیگرد، احلام منصور، مهاباد قره‌داغی، آزاد برزنجی، ناصر وحیدی، محمد مکری، نجیبه احمد، عطا نهایی، آثار خود را در آنها به چاپ می‌رسانند. سه شاعر معروف کُرد، شیرکو بی‌که‌س، لطیف هلمت و رفیق صابر هستند که ترجمه‌ی شعرهاشان در نشریه‌های ایرانی دیده می‌شود.
در ایران نویسندگان، شاعران و پژوهشگرانی که کُرد تبارند نیز به آفرینش آثار گوناگون پرداختند و در همه‌ی زمینه‌های ادبی تلاش کردند. از آن جمله ابوالقاسم لاهوتی کرماشانی، میرزاده‌ی عشقی، مشتاق (شامی کرماشانی)، دکتر ابراهیم یونسی، علی محمد افغانی، نصرت‌الله نویدی، استاد رشید یاسمی، استاد کیوان سمیعی، یدالله بهزاد، پرتو کرماشانی، محمد قاضی، منصور یاقوتی، دکتر علی‌اکبر نقی‌پور، محسن حکیمی، دکتر صالح حسینی، ناصر وحیدی، فریدون چمنی و … می‌توان نام برد در موسیقی نیز چهره‌های برجسته‌ای چون عزیز شاهرخ، کامکارها، شهرام ناظری، صدیق تعریف، محمد‌رضا دارابی، عندلیبی‌ها، مجتبی میرزاده، ناصر رزازی و قادر الیاسی در این رشته‌ی هنری دگرگونی بزرگی پدید آورده‌اند. در زمینه‌ی نقاشی هادی ضیاءالدینی، فردین صادق‌ایوبی، احمد خلیلی‌فرد، در زمینه‌ی تئاتر قطب‌الدین صادقی و در سینما بهمن قبادی دست‌آوردهای شگفتی داشته‌اند.
پنجره: آقای درویشیان این نوشتار را در مقدمه‌ی کتاب خود «داستان‌های کوتاه از نویسندگان معاصر کُرد» نشر چشمه آورده‌اند. اما به نظر می‌رسد ایشان دست به خلاصه کردن مقاله‌ی مفصل آقای امیر هوشنگ هوشنگی که در کیهان فرهنگی، سال نهم شهریور ۷۱ آمده است،دست زده‌اند.
http://www.noormags.com/View/Magazine/ViewPages.aspx?ArticleId=۱۴۴۰۴