بنابراين، اين سبک بسيار متنوع و متفاوت با سبک هاى رايج است. موسيقى موسورگسکى توصيف هاى روشنى دارد و لحن آوازهاى آن نشان دهنده محيط اطراف او است، بنابراين در بعضى از مواقع مهيب و شايد هم تا حدودى زننده باشد. شهرت بيشتر آثار او به خاطر رنگ آميزى صوتى گسترده آنها است. او در آثارش از بسيارى از موضوعات قرون وسطايى در روسيه، استفاده کرده است. آرزوى او هر چه نزديک تر کردن هنر به زندگى واقعى بود.

خود موسورگسکى در اين باره مى گويد: «مى خواهم شخصيت هاى اثرم بر روى صحنه همان گونه صحبت کنند که در زندگى واقعى شان اين کار را انجام مى دهند.» اکنون ما متوجه غناى رنگ و استحکام آثار موسورگسکى مى شويم، در حالى که معاصرانش آکوردهاى طولانى و نامتقارب آثار او را زمخت و نادرست مى دانستند.

اولين اثر او اپراى ناتمام سالابو بود و از ديگر آثار معروف او مى توان به اپراهاى بوريس گودونف، خوانچينا و تابلوهاى يک نمايشگاه اشاره کرد. آنها در زمان حيات اين آهنگساز مقبول واقع نشدند.

موسورگسکى بعد از بيرون آمدن از ارتش زندگى را به سختى گذراند. او ناچار بود براى امرار معاش بسيار کار کند. در اين مدت او نزد نيکولاى ريمسکى کرساکف اقامت داشت. و کرساکف بعد از مرگ او بسيارى از آثار ناتمام او را کامل کرد و برخى از آنها را تا حدودى تغيير داد. موسورگسکى از ناراحتى شديد روانى رنج مى برد و بعدها او به الکل معتاد شد و سرانجام در سن ۴۲ سالگى براثر مسموميت از الکل، در بيمارستان نظامى درگذشت.

«تابلوهاى نمايشگاه» يکى از معروفترين آثار مدست موسورگسکى است. اين اثر يک سوئيت است که از چندين موومان تشکيل شده و براى پيانو نوشته شده است. در هر يک از موومان هاى اين اثر آهنگساز احساس خودش راجع به نقاشى هاى دوستش ويکتور هارتمن، نقاش و معمار را بيان کرده است. هارتمن در سال ۱۸۷۳ درگذشت و در سال ۱۸۷۴ نمايشگاهى براى يادبود آن هنرمند برگزار کردند.

متاسفانه اکثر آثار اين هنرمند از بين رفته اند و تقريباً خود او هم فراموش شده است. تنها اين اثر موسورگسکى است که به او و آثارش جاودانگى بخشيده.

قطعه با يک پرومناد (تم گردش) آغاز مى شود. هنرمند در اينجا خود را به جاى تماشاگران گذاشته است و حرکت آنها به چپ و راست و متوقف شدنشان در مقابل يک تابلو را نشان مى دهد و اين با يک ريتم خاص روسى همراه شده است. سپس به توصيف يک يک تابلوها مى پردازد: در آغاز کوتوله فندق شکن: اين اولين تصوير سوئيت موسورگسکى است.

کوتوله اى کج و معوج که صداهاى جيغ مانندى در مى آورد و حرکات خشنى دارد. هارتمن اين کوتوله را براى يک اسباب بازى طراحى کرده بود که متاسفانه طرح اصلى او از بين رفته است. موسورگسکى اين موومان را در تمپوى ويوو (پرشور) نوشته است.

گفتگوی هارمونیک