هنگامی که بنا بر سنت دوران واپسین از چهار دوره عمر جهان بود.زرتشتیان منتظر سه موعود هستند و انها سه پسر زرتشت به نامهای هوشیدر هوشیدر ماه و سوشانیت می باشند که هر کدام از این سه تن به فاصله هزار سال تولد یافته است دنیا را پر از عدل و داد خواهند کرد .سوشانیت که سومین پسر اینده زرتشت است اخرین افرینش اهورا مزدا است.

محل ظهور سوشیانت و دو برادرش که پیش از او پدیدار خواهند شد در سیستان در کنار دریاچه هامون و رود هیرمند است.یعنی همان سرزمینی که سلسله کیانیان از انجا برخاست.

پانزده مرد و پانزده زن از یاران سوشیانت خواهند بود که دستیار او در نو کردن جهان هستند.از علامات ظهور هوشیدر اینکه در موقع ظهور وی که در سی سالگی اعلام پیامبری می کند خورشید به مدت ده شبانه روز در وسط اسمان بی حرکت خواهد ایستاد و به هفت کشور روی زمین نور خواهد پاشید .انکه دلش با وی نیست تباه گردد. زمین از نا پاکان تهی گردد .خورشید به تدریج به محل اولیه خود بر می گرددبه همان جایی که در اغاز بود.

از علامات ظهور هوشیدر ماه انکه پس از تولد در سی سالگی به مکالمه با اهورا مزدا پرداخته است و رسالت پیامبری مزدیستی به وی سپرده می شود.علامت بر حق بودن وی انکه خورشید سه شبانه روز در وسط اسمان بی حرکت بایستد.دگر باره جهان روی خوشبختی ببیند و دروغ و خیانت از میان برود .اندوه و غم از دل مردم به در شود .اما اهرمن بیکار نمی نشیند .اژدهایی ظاهر شده مردم به هوشیدرماه شکایت برند .به دستور وی مردم سوی اژدها رفته او را بکشند.دوباره ضحاک که توسط فریدون در کوه دماوند بسته شده بود زنجیر بگسلاند و به ستم تطاول کند و یک سوم از مردمان و حیوانات و سایر مخلوقات نابود شوند.دوباره فریدون امده ضحاک را نابود می کند.حوادثی متنوع ظهور می کند.پس از پدیدار شدن گرشاسب نریمان برخاسته ضحاک را بکشد و جهان اباد و پر از عدل شود و زمینه برای سوشیانت اماده گرددو

در این وقت است که میل مردم به غذا کم شده خزان رخت بر می بندد و همیشه بهار است.انسانها مانند فرشتگان از خوردن و اشامیدن بی نیاز می شوند و با ظهور سوشیانت اهرمن نابود شده مردگان از قبر برخیزند و جهان پر از برکت و عدل و ابادانی می شود .زرتشتیان بنا بر سنت دیرین و پیروی از اصول نیک اندیشی و بی ازاری ماهی چهار روز کشتار دام و خوردن گوشت خودداری می کنندو ان را به نام روز نبریا (پرهیز ار خوردن گوشت) می نامند.

علاوه بر ان در کیش زرتشتقربانی کردن حیوانات به کلی ممنوع شده است.زرتشت می گوید:فزون تر از تن زن دل و جان و روان او را دریابیدو بر ان ارج نهید.و با فحشا بستیزید و زن ابستن را گرامی دارید و نیازارید.

کیش بودا در زمان اشوکا (یکی از بزرگترین پادشاهان هند از سلسله موریان پسر بینداش)از حدود هندوستان فراتر رفت و تا شمال غربی حدود کشمیر قندهار و کابل نفوذ کرد و به تدریج به سواحل جیحون رسید.به طور مسلم قبل از میلاد مسیح دین بودا به بلخ رسیده بود.در ان زمان بلخ مرکز زرتشتیان بود.مورخ و نویسنده یونانی الکساندر پولی که در حدود سالهای شصت تا هشتاد قبل از میلاد مسیح کتابی نوشته از شمن های بلخ (مرتاض بودایی)نام برده است انتوخوس دومین پادشاه سلوکیها به درخواست اشوکا اجازه داد که در تمام ایران و ممالک متمرد سلوکیه به دستور بودا برای بستوران (پیروان)ارامگاه و بیمارستان بسازند .گروهی از دانشمندان ایرانی به چین رفتند و کتب بودایی را به زبان چینی ترجمه کردند.

در زمان خلافت هارون الرشید فضل برمکی حاکم خراسان شد و برای سرکشی به بلخ رفت و در انجا دستور داد تا نوبهار را ویران کنند . انگاه مسجدی را در انجا بنا کرد .اهالی خراسان راهبان بودایی را شمن و دین ایشان را شمینه می گفتند.به عقیده استاد پور داوود این لغت از سرمن سانسکریت مشتق شده است .سرمن کسی است که خان و مان را ترک گفته باشد و زندگی را در خلوت و ریاضت بگذراند.به عبارت دیگر سرمن یعنی زاهد و تارک دنیا و خود بودا را سرمن گوتم می گفتند.

بنا بر فلسفه بودایی هیچ چیز در جهان به یک وضع و حال باقی نمی ماند .کلیه اشیاء ترکیب کننده دائمی هستند .همه چیز رنج است و در جهان جز رنج چیزی نیست .نه جسمی وجود دارد و نه دوامی و نه سعادتی .در فلسفه بودایی چیزی از خلقت خالق وحدت توحید مشاهده نمی شود .نه تنها ابدیت خدا بلکه ابدیت کلیه اشیاء رد شده است.اصل انیتا یعنی ناپایداری پذیرفته شده است.

مکتب بودایی نظریه اودیا یعنی غفلت یا نادانی را پیش می کشد و منکر شادی است.چنین می گوید :هرچه در دنیا هست رنج است .بودا قربانی حیوانات را تقبیح کرده و سحر و جادوی اتهرون بید را ممنوع و در بین جماعت خودنظام طبقاتی را رد کرده و جماعت خود را یک کاست سانگها(نجیب) می داند .بطور کلی نباید در باره نژاد صحبت کنیم بلکه باید از اشخاص به صورت فردی سخن بگوییم مثلا نجیب یا نا نجیب .بودا معتقد است دو اصل منفی و مثبت به عنوان دو جنبش در هم می امیزند و اساس حیاطت را تشکیل می دهند.اصول اخلاقی بودا پنج اصل است:..

از زنا کاری و فسق و فجور پرهیز کنید.

کردار جان:خودداری از ازو طمع /از بدخواهی/شناخت درست.

و همچنین از خوردن نوشابه های مستی اور و داروهایی که بی خبری می اورند به جا اورم.

در زبان سانسکریت badh به معنی بیدار شدن و دانستن است.بدین ترتیب بودا یعنی کسی که بیدار شده و دانسته است .روایت شده است که از او پرسیدند :تو خدا هستی ؟گفت: نه .تو فرشته ای ؟گفت نه .پیر یا ولی هستی ؟گفت نه .پرسیدند :پس چه هستی ؟گفت:بیدار شده ام .از انجا بود که لقب بودا به او داده شد.

ودا ریگ ودا نام کتاب مقدس هندوان است .زمان تصنیف ان را هزار تا دوهزار سال قبل از میلاد می دانند که به سرپرستی سوشووتا طبیب هندی صورت گرفته است .در ان از ستایش خدایان اهنگها نغمه ها مسائل پزشکی و داروسازی سخن رفته است.

اول اینکه می گفت:اساس جهان بر جذب و دفع است و یک قسمت از انچه در دنیا هست قسمت دیگر را جذب می کند و قسمتی دیگر را هم دفع می نماید.اینکه ادمی بعضی از اشخاص را می پسندد میل دارد با انها معاشرت نماید و از بعضی دیگر متنفر است ناشی از همان اصل جذب و دفع است.از دید مسلک مانی همه افراد برابرند و از همه نعمات باید به تساوی بهره ببرند.

سوم:خورشید در اسمان بدون حرکت است و زمین به دور خورشید می گردد.

گفته سوم مانی در زمانی که همه مردم را عقیده بران بود که خورشید به دور زمین می چرخد توجه همگان را برانگیخت .این مسئله تا قرن شانزدهم میلادی مورد اتفاق مردم بود و حتی گالیله هم نتوانست ثابت بودن خورشید را اثباط کند.بنا بر این اعتراضات شدیدی را برانگیخت و یکی از علل قتل مانی در ان زمان همین امر بود.

مانی که در سده سوم میلادی از اذرباییجان برخاست و ادعای پیامبری کرد نقاشی هنرمند و شاعر بود و در کلام بسیار استاد.سحر کلامش بر شنوندگان تاثیرات شگرفی می گذاشت و به همین علت در زمان محاکمه وی که هم زمان با سلطنت بهرام دوم بوده اورا ساحر نامیدند .با توجه به کیفری که در دین زرتشت برای مجازات جادوگران پیش بینی شده بود فتوا و حکم قتل او صادر کردند .پیروان دین مانی در رم هند چین و قسمتی از اسیای صغیر سکونت داشتند.